Zebra Köpek Balığı Yıllar Sonra Erkeksiz Üredi

Çiftleşebileceği bir erkekten uzun süre ayrı kalan bir köpek balığı türü kendi yavrusunu kendisi üretme yetisi geliştirdi.

Leonie isimli zebra köpek balığı (Lat. Stegostoma fasciatum), en son 1999 yılında, Avustralya'nın Townsville kentindeki bir akvaryumda erkek bir partnerle çiftleşti ve beraberliklerinden iki düzineden fazla yavru dünyaya geldi. Ancak 2012 yılında erkek köpek balığı ayrı bir akvaryuma taşındı. Bu ayrılıktan sonra, Leonie'nin, herhangi bir erkekle teması olmadı. Ancak son derece şaşırtıcı bir biçimde, 2016 yılının başlarında dişi köpek balığı, üç yavru dünyaya getirdi.

University of Queensland'den araştırmacılar, bu garip ve merak uyandırıcı durumun nedenlerini araştırmaya başladılar. Mevcut ihtimallerden birisi, Leonie'nin son beraberliğinden sperm depolamış olabileceği ve sonrasında bu spermleri yumurtalarını döllemek için kullanmış olabileceğidir. Ancak, genetik testler, yavruların yalnızca anneden gelen DNA'yı taşıdıklarını gösteriyor, ki bu da; yavruların eşeysiz (aseksüel) üreme sonucu dünyaya geldikleri anlamına geliyor.

Bazı omurgalı türleri, normalde eşeyli (seksüel) üreseler bile, eşeysiz üreme kapasitesine sahiptir. Örneğin; bazı köpek balığı türleri, hindiler, Komodo ejderleri, bazı yılanlar ve bazı fareler. Ancak daha önce eşeyli üreme tecrübesi olan dişilerde eşeysiz üreme görüldüğüne dair çok az rapor vardır. Yalnızca —esaret altındaki— bir fulyabalığı ve bir boa yılanı, eşeyli üremeden eşeysiz üremeye geçiş yaptığı belgenen dişi hayvanlar olmuştur. Her iki üreme biçimi kapasitesine de sahip türlerde, eşeysiz üremeden eşeyli üremeye geçişe dair görece daha fazla gözlem olsa da, eşeyli üremeden eşeysiz üremeye geçişe dair daha az gözlem söz konusudur.

Memelilerde partenogenez olanaksızdır. Bunun başlıca nedeni ise "genomik damgalama"dır. "Organizmaların partenogenez yapabilme yetisinin, genomik damgalamanın hiç olmadığına işaret etmesi çok muhtemeldir çünkü babasal genomun zorunlu olmadığını gösterir. Memelilerde ise fetal büyümeyi damgalanmış gen ifadesinin kontrol etmesinin doğrudan bir sonucu, partenogenezin olanaklı olmamasıdır."
—Barlow & Bartolomei

Köpek balıklarında eşeysiz üreme, yumurta hücresinin komşu hücre olarak bilinen tek hücreli kutup hücresi tarafından döllenmesiyle oluşabilir. Ancak bu durum da, "iç-melezlenme"ye neden olarak dişinin genetik materyalini içerir. Bu "uç" üreme biçimi, genetik çeşitliliği ve uyum yeteneğini azalttığından dolayı pek çok nesil için bir hayatta kalma stratejisi değildir. Ancak yine de, çiftleşecek bir erkek olmadığı zamanlarda yeterli bir üreme stratejisi olabilir. Bu durum, bir soyunu devam ettirme mekanizması olabilir. Ta ki, çiftleşmek için bir erkek bulununcaya kadar, annenin genleri dişiden dişiye aktarılır.

Öte yandan, yapılan araştırmaya göre; eşeyli üremeden eşeysiz üremeye geçiş, olağandışı bir durum olmayabilir. Araştırmacılara göre, bu durum, son derece avantajlı görünmesinden kaynaklı, sanılanın aksine oldukça yaygın bir strateji olabilir.

Kaynak ve İleri Okuma