Post Author Avatar
Utku Açıkgöz
Boğaziçi Üniversitesi - Çevirmen/Yazar

Ekim ayının (2017) başlarında süper yanardağlarla ilgili yeni bir araştırma internette dolanmaya başladı. Önce New York Times'dan Shannon Hall yazdı daha sonra diğer yayınlarda da yer aldı. Ancak takip eden pek çok hikaye yapılan araştırmayı saptırarak yanardağın yakında patlamasıyla tüm dünyadaki yaşamı yok edeceğini öne süren başlıklarla sunuldu.

Aslında, volkan bilimi konferansında sunulan bu araştırma, yanardağın patlamaya hazır olduğunu değil düşünülenden daha kısa bir sürede (jeolojik zaman ölçeğinde) uykudan uyanabileceğini savunuyordu. Peki bu devasa "lav bombası" hakkında ne biliyoruz ve endişelenmeli miyiz? İşte Yellowstone Süper Yanardağı ile ilgili bilmeniz gereken birkaç şey:

1- Yakın Zamanda Bir Patlama Öngörülmüyor

Yellowstone yanardağı son 2 milyon yılda üç "süper patlama"ya tanıklık etti. Bunlardan ilki 2 milyon önce, ikincisi bundan 800,000 yıl sonra son patlama ise günümüzden 630,000 yıl önce gerçekleşti. Ortalama her 600,000 yılda bir patlama gerçekleştiği için Yellowstone'da bir başka büyük patlama "beklense"de, volkanik patlamalar önceden belirlenmiş aralıklarda gerçekleşmez. Ancak yine de bazı araştırmacılar, Yellowstone'da yakın zamanda bir patlama gerçekleşmesi ihtimalinin son derece düşük olduğunu ve muhtemel bir gelecek patlamanın ise 1-2 milyon yıl sonra gerçekleşeceği tahmininde bulunuyorlar.

Yanardağlar, tektonik plakaların hareketleri ve manto tabakasından yükselen magmanın "sıcak kısımları" arasındaki karmaşık etkileşiminden gücünü aldığı için patlamaların ne zaman gerçekleşeceğini tahmin etmek oldukça zordur. 2014 yılında, National Science Foundation'dan  jeolog Ilya Bindeman ile yapılan bir röportajda önceki üç patlamanın yanardağı yorduğunu, bunun da Yellowstone yanardağının yakın zamanda patlama riskini oldukça düşürdüğünü belirtmişti. Dolayısıyla, yanardağın geçmişteki "alışkanlıklarını" ve şu an hangi aşamada olduğuna dair tahminlere sahibiz ve bu tahminlere göre; Yellowstone'un şu an "ölme aşaması" olarak adlandırılan üçüncü aşamada olduğunu söyleyebiliriz.

2-Her Patlama Süper Patlama Değildir

National Park Service'e göre, bir süper yanardağ patlaması 240 kübik mil (yaklaşık 1.00036364 × 1015 litre) magma açığa çıkarır. Yellowstone'da yaşanan son üç büyük patlamadan ikisi bu kritere uyuyor. Son yapılan çalışmada da görev alan Arizona Eyalet Üniversitesi'nden Christy Till son büyük patlamanın ardından 23 tane artçı patlama gerçekleştiğini belirtiyor. Park Hizmetleri Birimi, 174,000 yıl önce bir patlamanın gerçekleştiğini ve bu patlamanın Yellowstone gölü "West Thumb" kalderasının oluşmasına sebep olduğunu belirtiyor. Son lava akıntısı ise 70,000 yıl önce gerçekleşmiştir. Yani her bir yanardağ patlaması insanlığı yok edecek bir felaket oluşturmayabilir.

3-Dünya’daki Tek Süper Yanardağ Değil

Yellowstone yakın zamanda patlamayacak gibi dursa da gezegenimizde yer alan tek süper yanardağ değildir. Kaliforniya'daki Long Valley Kalderası'nı, Endonezya'daki Toba Yanardağı'nı ve Şili'deki Atana Ignimbrite'i bu yanardağlar arasında sayabiliriz. Gözetim altında tutulması gereken süper yanardağlardan biri de Napoli şehri yakınında bulunan Campi Flegrei'dir. Bu yanardağda 1960'lı yıllardan günümüze hareketler gözlemlenmiştir. Bazı araştırmacılar, orada 39.000 yıl önce meydana gelen bir patlamanın, Neandertaller'de yaşanan uzun süreli soğuk algınlığına neden olduğunu düşünüyorlar. Ancak bilim insanları Flegrei'nin uyanıyor mu yoksa sadece horulduyor mu olduğunu bilmenin güç olduğunu ileri sürüyor.

4-Patlamalar Yellowstone'u Yellowstone Yapan Şey

Yellowstone, yaşanan volkanik patlamaları nedeniyle son derece güzel bir yer. Parktaki üç büyük patlama, iç içe geçmiş kalderalar ve kilometrelerce uzanan batık alanları oluşturmuştur. Lava akıntıları, yükselen magma kubbeleri ve tektonik kaymalar bölgenin eşsiz ve güzel manzarasını şekillendirmiştir. Daha da önemlisi volkanik geçmişi gayzer sistemleri, termal havuzlar ve "Old Faithful" ve "Grand Prismatic Spring" gibi diğer hidrotermal harikalara sebep olmuştur.

5-Volkanı Kısmen Söndürme ile İlgili Bir Plan Var

Bazı araştırmacılar süper yanardağların insanlığa olası asteroit veya kuyruklu yıldız çarpmasından daha fazla zarar verebileceğini düşünüyor. Bu ihtimale karşı, NASA'dan bir grup bilim insanı patlama aşamasında volkanı yatıştıracak teorik bir çözüm önerisinde bulundu. Teoriye göre yüksek basınçta bir şafta su pompalayarak yanardağın magma kısmındaki ısınma önlenecekti. Su yaklaşık 350 °C'de yüzeye ulaşarak, yanardağın patlamasını önleyebilecek kadar soğuyacak ve yüksek miktarda jeotermal enerji üretecekti. Discover'dan Eric Klemetti'ye göre bu fikir şimdilik gerçeklikten uzak. Bilim insanları önemli bir derecede sisteme etki edebilecek, magmaya ulaşacak kadar derin delme ve yeterli --büyük gölleri kapsayacak kadar fazla-- su miktarına  ulaşma imkanına sahip değildir. Dahası, Klemetti'ye göre magmaya su ekleyince oluşacak olan buhar miktarı patlamayı olduğundan da yıkıcı hale getirebilir. Ancak bilim insanlarının bu vaka üzerine çalıştıklarını bilmek en azından olası bir felakete karşı iç rahatlatıcı bir ihtimal olarak önümüzde duruyor.
Kaynak ve İleri Okuma
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir