Post Author Avatar
Gürkan Akçay
Boğaziçi Üniversitesi - Yazar / Editör
İtalya kıyılarında bulunan ve büyük bir volkan oluşturan 12 km genişliğindeki volkanik kazan, 500 yıllık sessizliğinin ardından uyanma belirtileri göstermeye başladı.

Söz konusu volkanın, bu alandaki Neandertallerin yok olmasından sorumlu olduğu söyleniyor. Öte yandan şu an bölgede 500.000'e yakın insan yaşıyor ve araştırmacılar; volkanın bir püskürmeye sebep olabilecek kritik basınç noktasına yaklaştığını söylüyor.

Peki süper volkan nedir? Süper volkanı, normal bir volkanik patlamanın çok daha büyük boyutlardaki hali gibi düşünebilirsiniz.

Fakat gerçekte ise, süper volkanlar, çok geniş alanlı volkanik aktivitelerdir ve bir yanardağın merkezinden çok fazla miktarda magma boşaldığında, kendi üzerine patlar ve geriye büyük miktarda krater, gayzerlerle dolup taşan bir manzara, hidrotermal aktivite ve sülfirik asit bırakır.

Lav patlamaları ve kabaran buhar deliklerinden sürekli olarak köpüklerin çıktığı, Dünya dışı bir manzara oluşturan Yellowstone'u düşünün.



İtalyanca "yanan alanlar" anlamına gelen Campi Flegrei de, İtalya'da Napoli'nin batısında bulunan bir başka geniş volkanik bölgedir.

Çoğunlukla Akdeniz'in altında gizlenmiş, 24 krater ve geniş volkan yapısı ile ünlü olan bu antik kaldera --ya da kazan gibi olan çöküntü--, Avrupa'nın son 200.000 yılda gördüğü en büyük volkanik patlamalardan birisi olarak 39.000 yıl önce oluştu.

Oluşumundan itibaren, Campi Flegrei, yalnızca iki büyük patlama gösterdi ---35.000 yıl önce ve 12.000 yıl önce-- ve 1538 yılında da "daha küçük" bir patlama gösterdi.

Monte Nuovo / İtalya


Fakat, "daha küçük" derken; burada diğer büyük patlamalarla bir kıyas yaparak söylüyoruz. Çünkü 1538 yılındaki patlama 8 gün boyunca devam etti ve etrafındaki alana çok fazla volkanik madde püskürttü. Hatta görece küçük olan bu patlamanın, yeni bir dağ, Monte Nuovo'yu, oluşturduğunu da söyleyelim.

200.000 yıl önce meydana gelen patlamaya dair ise henüz kesinleştirilmemiş, "şüpheli" olan bazı bilgiler mevcuttur. 2010 yılında yapılan ve Current Anthropology'de yayımlanan bir araştırmaya1 göre, bu patlama "volkanik bir kışı" başlatmış ve en nihayetinde de Neandertallerin soyunun tükenmesine sebep olmuştur.

Daha fazla delil elde edilene kadar, patlamanın Neandertallerin soyunun tükenmesine neden olduğu iddiasının biraz spekülatif olduğunu söyleyebiliriz. Fakat, patlamanın, yaklaşık 3.7 trilyon litre eriyik kayayı yüzeye --ve bir o kadar da sülfürü atmosfere-- püskürttüğü ise delillerle destekleniyor.

Nature Communications'da yayımlanan güncel bir araştırmaya göre, Campi Flegrei, yeni bir patlamayı başlatabilecek kritik basınç noktasına yaklaşıyor2.

Araştırma ekibine göre, bu kritik basınç noktası --kritik gaz giderme basıncı--, volkanik bir rahatsızlık şeklinde seyir ederek, aşırı sıcak gazın atmosfere salınmasına, çevredeki hidrotermal sıvıların ve kayaların ısınmasına, nihayetinde kaya bozulmalarına ve muhtemelen patlamaya neden olabilir.

Eğer, hidrotermal kayalar ısınırsa, kayalar mekanik direncini kaybeder ve bu durum kritik durumların hızlanmasına neden olur. Son 10 yıldır, Campi Flegrei, altındaki uçucu gazların hızlanan bir oranda yüzeye çıkacağını gösteren bir hareketlilik yaşıyor.

Bu hareketlenmeye cevaben; İtalya, süper volkan alarm seviyesini yeşilden sarıya, yani "sakin" durumdan "bilimsel inceleme gerektiren" aşamaya çekti.

Öte yandan, Papua Yeni Gine'deki Rabaul ve Galapagos'daki Sierra Negra volkanları da, patlamadan önce tıpkı Campi Flegrei gibi benzer zemin deformasyonunda hızlanma göstermişti.

Her ne kadar bu seviyedeyken bir patlama riski söz konusu olmasa da, volkan bilimi tam bir kesinlik addetmiyor. Dolayısıyla, uzun vadede bir öngörüde bulunmak için çok fazla belirsizlik söz konusu. Yani bu süreç; patlama öncesi durumlara ya da volkanik rahatsızlığın sona ermesine de evrilebilir.

Yapılacak daha fazla araştırma ile, ilerleyen yıllarda, derinlerdeki bu "guruldamanın" nasıl bir şey olduğuna ve ne kadar kötü olabileceğine dair daha fazla bilgi sahibi olacağız.




Kaynak ve İleri Okuma:
1 Current Anthropology. http://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/656185
2 Nature Communications. http://www.nature.com/articles/ncomms13712
--Crew, B. "The supervolcano that caused one of the biggest eruptions in history has started to stir." http://www.sciencealert.com/the-supervolcano-that-caused-one-of-the-biggest-eruptions-in-history-has-started-to-stir






Bu içerik BilimFili.com yazarı tarafından oluşturulmuştur. BilimFili.com`un belirtmiş olduğu "Kullanım İzinleri"ne bağlı kalmak kaydıyla kullanabilirsiniz.

Kaynak ve İleri Okuma
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir