Post Author Avatar
Gürkan Akçay
Boğaziçi Üniversitesi - Yazar / Editör
Memeliler, tek eşlilik düşkünü bir grup değildir. Hatta tek eşlilik, türlerin %10’undan daha azında yalnızca iki bireyin çiftleşmesi olarak yaygındır. Grubun primat kolu ise, evlenmeye görece daha yatkındır. Her ne kadar primat türlerinin %15 ila %29’u çiftler halinde yaşamayı seçse de, çok daha azı insanlardan aşina olduğumuz tek eşlilik (iki kişi arasındaki cinsel partnerlik) durumuna yönelirler.

Tek eşli ilişkilerin yaygın görüldüğü türümüzde, eşler arasına giren bir başka kişi, ilişkinin devamında tartışmalara, şiddetli geçimsizliklere ve eşlerin ayrılmasına kadar giden bir sürecin tetikleyicisi olur. Bu tepkiler ve gerginlikler dil becerisinin son derece gelişkin olduğu türümüze özgü gibi gözükebilir ancak doğada bizim dışımızda tek eşli yaşayan, kıskançlık besleyen ve kendi "dilinde" tepkisini ortaya koyan türler de bulunur.

Ağustos ayında (2018) Frontiers in Ecology and Evolution'da yayımlanan bir çalışmada, çift bağlılığının bulunduğu, tek eşli Kaliforniya farelerinde, bir aldatma durumuna gösterilen tepki sırasındaki davranış örgüsüne ve ultrasonik seslendirmelerde görülen değişikliklere odaklanıldı.

Yapılan deneylerde, çift halindeki farelerden birisinin, başka bir eş ile vakit geçirmesi sağlandı. Ardından tekrar bir araya konulan çiftlerin arasında bir gerginlik olduğu, çiftlerden birisinin yüksek bir frekansla bağırdığı ve evlilik problemlerinin baş gösterdiği görüldü.

Antropomorfik yorumlamalar bir yana, araştırmaya göre, katı bir biçimde tek eşli yaşayan Kaliforniya faresi (Peromyscus californicus) ayrılık-sonrasına özgü korkutucu sesler çıkarıyor. Esasında pek çok fare türü duruma göre duyulabilir olan ciyaklamalar çıkarsa da, bu seslerin büyük çoğunluğu bizim işitme sınırlarımızın ötesindedir. İşitme merkezimiz yalnızca 20 kilohertze kadar olan sesleri algılayabilir. Dolayısıyla, 250 kilohertze kadar ulaşabilen bu iletişimi analiz edebilmemiz için özel ekipmanlar kullanarak yakından dikkat göstermemiz gerekir.

Öte yandan Kaliforniya fareleri kemirgen "konuşmasına" dair oldukça ilginç bir vaka çalışmasıdır. Bu fareler yalnızca hayat boyu süren birliktelikler geliştirmekle kalmaz, yavruların bakım ve büyütülmesini de babalar üstlenir. Aynı zamanda da bölgelerine büyük oranda bağlıdırlar ve bu da onları kemirgen dünyasının banliyölerindeki çekirdek aileler yapar. Bu benzerlik aile ilişkilerinin de ötesine geçer. İster beğenin ister beğenmeyin, biz de hormonal ve beyin etkileşimleri anlamında çok benzer bir temel sisteme sahibiz.



Farelerin sosyal bağlarına dair daha iyi bir kavrayış geliştirmek için, araştırmacılar, ultrason sesleri ve kafeslerdeki 110 fare çiftinin hareketlerini kayıt altına aldı. Kaydedilen sesler, cıvıl cıvıl gürültüler şeklindeydi, dolayısıyla araştırma ekibi bu cıvıldamaları insan kulağının işitebileceği frekanslara yavaşlatıldı. Ekibe göre, bu sesler, evcil faregil mutluluğunun "Hayır, ben seni daha çok seviyorum." versiyonlarıdır.

Daha sonra, farelerin bazıları ayrılıp, karşı cinsten farelerler aynı kafeslere konuldu ve bir hafta boyunca birlikte zaman geçirmeleri sağlandı. Herhangi bir çiftleşme olup olmadığına dair bir gözlem yapılmadı, çünkü deneyin amacı birbirleri arasında bağ gelişmiş olan farelerin asıl eşleriyle tekrar bir araya getirildiklerinde neler olabileceğini görmekti.

Ayrı kafeslere başka eşlerin yanına alınmayan ve tek başlarına vakit geçiren farelerde yaşamın olağan akışında devam ettiği görüldü. Ancak yaklaşık bir haftayı karşı cinsten bir başka fare ile geçirenler için durum pek de olağan akışında devam etmedi. Tekrar birleşme gerçekleştiğinde ise, farelerin ultrason iletişimleri yoğunlaşmıştı ve bir agresyon geliştiği gözlemlendi. Daha öncesinde mutluluk cıvıltısı şeklindeki sesler, bir fare sesi gibi değil adeta saldırgan öfkeli seslere dönüşmüştü.

Zaman içerisinde, başka kafeslere alınan fareler için yaşamın normale dönmeye başladığı görüldü. Yeniden sevgi tepkileri gelişmiş, ancak bu durum bazıları için daha uzun sürmüştü. Nispeten hızlı bir şekilde sükunete dönme ya da saldırganlıktan kaçınma ve seslerin şiddetinin azalması, büyük oranda iyi baba bağları ve sağlıklı yavrularla ilişkilendirilir.

Tıpkı insanlarda olduğu gibi, fare iletişimi ve üreme sağlığı arasındaki bu bağlantıyı açıklayan bazı karmaşık sosyal davranışların olması muhtemeldir. Tüm bunları bir insan merceği aracılığıyla yorumlamak, desteklenmeyen varsayımları riske atabilir. Dolayısıyla, daha fazla detay için daha derinlemesine araştırmalar yapabilmek adına bu araştırma iyi bir başlangıçtır. İnsan ve farelerin benzer olan pek çok yönleri bulunuyor. Onların ilişkilerine dair kavrayış derinliği elde etmek, türümüze dair de yeni keşiflere işaret edebilir.
Kaynak ve İleri Okuma
  • Changes in Behavior and Ultrasonic Vocalizations During Pair Bonding and in Response to an Infidelity Challenge in Monogamous California Mice.
  • Listen: Mice ‘argue’ about infidelity in ultrasound.
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir