Afrika'da yaşamış olan en son dinozor türü bundan yaklaşık 66 milyon yıl önce (Dünya üzerindeki diğer dinozorlar gibi) yok olmuştu. Yok olmadan önceki son yarım milyon yıl içinde yaşamış olan son türe ait kalıntılar Fas'ta bulunan bir fosfat madeninde keşfedildi.

University of Bath bünyesinde bulunan evrim araştırmaları merkezi, Milner Centre for Evolution önderliğinde gerçekleştirilen keşif araştırmasına göre, Gondwana süperkıtasının parçalanmasından önce, Kretase periyodunun ortalarında Afrika üzerinde, diğer ailelerden ayrılan bir dinozor faunası ortaya çıktı.

Yeni keşfedilen tür, Chenanisaurus barbaricus,Dünya üzerinde yaşamış son dinozor türlerinden biri olarak biliniyor ve aynı zamanda bugünkü Afrika toprakları üzerinde yaşamış olan son tür olarak kayıtlarda yerini alıyor.

Kuzey Amerika kıtasının dominant avcısı T.rex'in Afrikalı çağdaşı olan bu türe ait fosil kalıntıları güney yarımkürede keşfedildi. Kretase periyodun sonunda Afrika'da yaşamış olan bu türe ait elimizde maalesef çok fazla bilgi halen mevcut değil. Yine, elimizde çok fazla fosil kalıntı ve veri bulunmuyor, ki henüz yayılacakları dönemde Dünya'ya çarpan göktaşı tüm dinozor türlerini 65.6 milyon yıl önce yeryüzünden silmişti.

Kretase dönemin sonunda deniz seviyelerinin yüksek olduğu bilinmektedir. Bu nedenle, günümüzde birçok fosil kanıta deniz taşlarının veya okyanus taş oluşumlarının içinde rastlayabilmekteyiz. Öyle ki, mevcut keşif, Fas'ta bulunan bir fosfat depozitinde (66 milyon yaşında antik bir deniz yatağında) gerçekleştirildi.

2016 yılı içinde,  University of Bath, Milner Centre for Evolution ve  Department of Biology & Biochemistr'den Dr. Nick Longrich, aktif olarak işleyen fosfat madeninde bulunan nadir  bir parça olan çene kemiği parçası üzerinde incelemeler yürüttü. Fas, İspanya ve Fransa'dan diğer araştırmacıların işbirliği ile Dr. Longrich, kemiğin bir abelizor (abelisaur) türüne ait olduğuna kanaat getirdi.

Abelizor'lar iki bacaklı T. rex ve diğer tiranozorlara benzeyen avcılardır ancak daha kısa ve küt bir burun/ağız yapısına sahiplerdir ve de daha küçük ön kolları vardır. Kuzey Amerika ve Asya'da yaygın ve baskın olan tiranozorlara karşın, Hindistan, Avrupa, Güney Amerika ve Afrika'yı da domine eden avcılar bu abelizorlardı.

Dr Longrich'e göre, keşif; bir dinozorun marin depozitlerinden bulunmuş olması dolayısıyla ilginçlik arz ediyor. Yine aynı sebeptan çok nadir bir keşif olarak değerlendirilen bulgu, Fas'ta Kretase periyodunun sonuna ait Afrikalı bir dinozor türünün keşfedilmesi bakımından da bir ilk niteliği taşıyor.

Keşif aynı zamanda bahsi geçen jeolojik dönemde, Afrika'da ne kadar farklı bir faunanın yaşamış olduğuna işaret ediyor. Yeni tür, Chenanisaurus barbaricus'un çok kısa üst kol ve daha kısa alt kol kemikleri ve yine son derece küçük elleri var. Fosilin üzerinde görülen diş yapıları ve kemik üzerine tutunuş biçimleri, Chenanisaurus barbaricus'un tıpkı T. rex gibi bir avcı tür olduğuna işaret ediyor.

Tüm bunlara karşılık kısmi olarak tüylü olan T. rex'ten farklı olarak, Chenanisaurus pullu bir deriye sahip, beyni daha küçük ve yüz yapısı kısa ve kuyruk-kafa yönlü bir uzanıma sahip.

 

---

Makale Referans: Nicholas R. Longrich, Xabier Pereda-Suberbiola, Nour-Eddine Jalil, Fatima Khaldoune, Essaid Jourani. An abelisaurid from the latest Cretaceous (late Maastrichtian) of Morocco, North Africa. Cretaceous Research, 2017; 76: 40 DOI: 10.1016/j.cretres.2017.03.021

---