Bir Zamanlar Mars'ta: Tsunamiler

Mars, her zaman şimdi olduğu gibi sakin ve huzurlu değildi. Nisan ayı içerisinde Nature'da, geçtiğimiz günlerde de Scientific Reports'da online olarak herkese açık şekilde yayımlanan yeni bir çalışma gösteriyor ki, eskiden sulak olan bu gezegenin birçok yerinde tsunami dalgaları yükseliyordu.

Oklar, tsunami ile oluşan çökelekleri ve sedimanları gösteriyor. Suların da görseldeki sağ alt köşeye doğru (yani yokuş yukarı yönde) yükseldiği kaydedildi. Telif : Alexis Rodriguez Oklar, tsunami ile oluşan çökelekleri ve sedimanları gösteriyor. Suların da görseldeki sağ alt köşeye doğru (yani yokuş yukarı yönde) yükseldiği kaydedildi. Telif : Alexis Rodriguez

Makaleye göre daha önce sürülen hipotezler, yaklaşık 3.4 milyar yıl kadar önce Mars'ın kuzey arazileri ve düzlükleri devasa katastrofik sel veya baskınlarla besleniyordu. Ancak bu hipotez, bahsi geçen olayları kanıtlayacak bir 'eski kıyı şeritleri veya kıyı bölgeleri izi' bulunmadığından, bir anlamda havada kalıyordu diyebiliriz.

Left: A colour-coded digital elevation model of the study area showing the two proposed shoreline levels of an early Mars ocean that existed approximately 3.4 billion years ago. Right: Areas covered by the documented tsunami events extending from these shorelines.

Solda; yaklaşık 3.4 milyar yıl önceki erken dönem Mars okyanuslarının iki ayrı kıyı şeridi seviyeleri için yapılan dijital model görüntü görülüyor. Üstte daha yakın bir tarihteki kıyı şeridi (younger) altta ise daha eski kıyı şeridi çizilmiş. Sağda ise, iki ayrı görselde üstte daha eski ve altta daha yeni tsunami olayları ve kıyı depozitleri görülüyor. Telif : Alexis Rodriguez Solda; yaklaşık 3.4 milyar yıl önceki erken dönem Mars okyanuslarının iki ayrı kıyı şeridi seviyeleri için yapılan dijital model görüntü görülüyor. Üstte daha yakın bir tarihteki kıyı şeridi (younger) altta ise daha eski kıyı şeridi çizilmiş. Sağda ise, iki ayrı görselde üstte daha eski ve altta daha yeni tsunami olayları ve kıyı depozitleri görülüyor. Telif : Alexis Rodriguez

Tuscon, Arizona'daki Planetary Science Institute'ten (Gezegen Bilimleri Enstitüsü) Alexis Palmero Rodriguez'in başyazarı olduğu makalede ise, kuzey düzlüklerinden iki bölgenin (sirkum-Chryse ve kuzeydoğu Arabia Terra bölgeleri) jeomorfik ve termal görüntü haritalama işlemleri, sayısal analizler ile kombine edildi. Elde edilen bulgulara göre, muhtemelen büyük meteor çarpmaları ile tetiklenmiş olan iki devasa tsunami olayı yaşandı. Aralarında birkaç milyon yıl olduğu tahmin edilen bu olayları takiben yaklaşık 30 kilometre çapında iki büyük krater oluştu.

Sağda büyük kayaların olduğu bir zemin görülüyor. Sarı çizgilerin uzunluğu 10 metre olarak belilrnmiş. deposited by the older tsunami, and then eroded (left) by channels produced as the tsunami water returned to the ocean elevation level

Sağda büyük kayaların olduğu bir zemin görülüyor. Sarı çizgilerin uzunluğu 10 metre olarak belirlenmiş. Solda ise tsunami suları tekrar okyanusa doğru çekilirken oluşan, erozyona uğramış, aşınmış kanallar görülüyor. Telif : ALEXIS RODRIGUEZ Sağda büyük kayaların olduğu bir zemin görülüyor. Sarı çizgilerin uzunluğu 10 metre olarak belirlenmiş. Solda ise tsunami suları tekrar okyanusa doğru çekilirken oluşan, erozyona uğramış, aşınmış kanallar görülüyor. Telif : ALEXIS RODRIGUEZ

Tsunamiler, geniş bir alanda kıyısal kara şekilleri ve/veya formları oluşmasına sebep oldu. Yapılan gözlemlere göre bu formların içinde, dalgalar geri çekilirken oluşan kanallar, onlarca veya yüzlerce kilometre uzunluğa ulaşan hafif kıvrımlı düzlükler, krater ile sınırlanan yüksek bölgeler, yükselen bol buzlu su ve büyük kaya lobları bulunuyor.

Buz-zengini lobların, daha yakın dönemde gerçekleşen tsunamiler sonucunda oluştuğu düşünülüyor, çünkü kalıcı olmaları ve yerleşmeleri ancak gezegende daha soğuk bir küresel iklime geçme aşamasından sonra mümkündü. Öyle ki; bu geçiş de daha önceki tsunami olaylarından sonra gerçekleşmişti.

Buz lobu uzunluğu 250 kilometre olarak hesaplandı. Telif : ALEXIS RODRIGUEZ Buz lobu uzunluğu 250 kilometre olarak hesaplandı. Telif : ALEXIS RODRIGUEZ

Araştırmacıların elde ettikleri sonuçlar gösteriyor ki, Mars'ın kıyısal bölge ve arazilerinin oluşmasında ve yüzeylerinin belirlenmesinde tsunamiler baş rol oynuyordu.

Makale Kaynak : J. Alexis P. Rodriguez, Alberto G. Fairén, Kenneth L. Tanaka, Mario Zarroca, Rogelio Linares, Thomas Platz, Goro Komatsu, Hideaki Miyamoto, Jeffrey S. Kargel, Jianguo Yan, Virginia Gulick, Kana Higuchi, Victor R. Baker & Natalie Glines, Tsunami waves extensively resurfaced the shorelines of an early Martian ocean, Scientific Reports 6, Article number: 25106 (2016) doi:10.1038/srep25106, www.nature.com/articles/srep25106 (22 Mayıs 2016)

Sciencemag, Tsunamis once ravaged Mars, www.sciencemag.org/news/sifter/tsunamis-once-ravaged-mars

Kaynak ve İleri Okuma

Etiket

Mars dünya dışındaki su

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol