Birçok galaksi bir dışa doğru patlamanın ürünüdür, öyle ki dış sınırlarına kadar bir toz ve madde bulutu fırlatarak her açıda bir çok bizim Güneş'imize benzer ve yakın büyüklükte yıldız ve sistem oluşturur. Gökbilimciler, bu kütlesel toz çıkışının ve akımının arkasındaki itici kuvveti tespit ettiler, Maryland Üniversitesi bilimcilerinin artık  buna bir cevabı var.
Dün itibariyle Nature dergisinde yayımlanan çalışma, galaksilerin çekirdeğinin içinden bu büyük moleküler dışa akımı sağlayacak kuvvetin süperkütleli kara deliklerden kaynaklandığını gösterecek ilk gözlenebilir kanıtı gözler önüne seriyor. Bu maddesel akış, ana galaksinin şeklini büyüklüğünü ve muhtemel kaderini etkileyecek yıldız yapan gazların merkezden dışa doğru fırlamasını ifade ediyor.

IRAS F11119+3257 galaksisi araştırmada ön plana çıkan galaksi oldu ve merkezinde de aktif bir şekilde büyüyen süper kütleli kara delik bulunuyor. Bu durum, bizim gökadamızın merkezinde bulunan dev kara delikten farklı olarak konu mankeni gökadanın aktif bir şekilde gaz yuttuğunu gösteriyor. Maddeler kara deliğe girdiklerinde bir sürtünme yaratıyorlar, akabinde buna bağlı olarak elektromanyetik radyasyon (görülebilir ışık ışınları ve X-ray ışınları da dahil) oluşuyor.



Tanıma uyan kara delikler aktif galaktik çekirdek (AGN) olarak anılıyor, ve güçlü radyasyon yayımları aynı zamanda güçlü rüzgarlar oluşturuyor. Bu kuvvet de maddeleri galaktik merkezden dışa doğru püskürtüyor.Öyle ki galaksinin dış sınırlarına kadar madde çıkışı gerçekleşiyor.

Teorisyenler ne kadar AGN (aktif galaktik çekirdek) rüzgarları  ile moleküler çıkışlar arasındaki ilişkiden şüphelenseler de , mevcut çalışma ilk kez gözlemlenebilir bir kanıta dayanıyor.

Bu galaksi hem merkezinde aktif galaktik çekirdeği olan hem de dışa doğru radyasyon temelli gaz çıkışı olan ilk galaksi olma özelliğini taşıyor. Araştırma ekibi 2013 yılında Suzaku ; Japon Uzay Araştırma Ajansı (JAXA) ve NASA tarafından kontrol edilen X-ray uydusu; ve Avrupa Uzay Ajansı'nın Herschel Uzay Gözlemevi tarafından toplanmış datayı analiz etti. Daha önceki bir çok çalışma aktif galaktik çekirdek rüzgarlarını ve moleküler çıkışları ayrı ayrı tanımlarken bu çalışma ile IRAS F11119+3257 galaksisinde iki durum birlikte ve çok net şekilde gözlemlenebiliyor.

Başka bir teoride ise galaktik merkezin yakınında bir aktif yıldız oluşumunun moleküler çıkışlara neden olabileceği üzerine duruluyor. Ancak IRAS F11119+3257'nin aktif çekirdeğinin parlaklığı --galaksinin toplam radyasyonunun tek başına %80'ine sebep olan -- bu durumun tersini doğrular nitelikte. Bilimcilere göre bunun kaynağı ise AGN rüzgarları..

Bilimciler en çekici olan teoride galaktik dinamikler üzerine çalışılırken süperkütleli kara delikleri görmezden gelmek daha kolay olacaktır. Ancak mevcut çalışma gösteriyor ki bu yapılamaz..Çünkü galaksiyi daha güçlü bir şekilde etkileyen bir kuvvet görmezden gelinemez.

Sınırlı uydu zamanı sebebiyle şimdilik ekip yalnızca tek galaksi üzerine yoğunlaşabiliyor. İleride buna benzer örnek galaksiler daha kolay bir şekilde tespit edilebilecek. Önümüzdeki yıl içinde JAXA ve NASA ,ASTRO-H 'yi ; Suzaku'nun besleyicisi olacak bir uydu; yerleştirecek. IRAS F11119+3257 ve benzer galaksiler çok daha detaylı ve kolay bir şekilde incelenebilecek.

Bu ve benzeri galaksiler, sıradan ve eliptik galaksiler gibi değiller, daha çok tren vagonları gibi düşünülmesi gerek. İki galaksi birbirine çarpmış ve şimdi tek bir obje halinde davranıyorlar. Bu tren vagonu süperkütleli kara deliği beslemek üzere madde deposu görevi görüyor ve çok büyük bir galaktik seviyede madde kaçışına önayak oluyor.

---

 Referans:  F. Tombesi, M. Meléndez, S. Veilleux, J. N. Reeves, E. González-Alfonso, C. S. Reynolds. Wind from the black-hole accretion disk driving a molecular outflow in an active galaxy. Nature, 2015; 519 (7544): 436 DOI:10.1038/nature14261

---