Post Author Avatar
Baran Bozdağ
Boğaziçi Üniversitesi - Yazar / Editör
Bilim insanları, küçük ve boyutlarına karşın süper-kütleli olduğu bilinen bulunması oldukça zor kara deliklerin ya da kendilerine verilen isimle orta-kütleli kara deliklerin -intermediate-mass black holes- (IMBHs) varlığına ilişkin oldukça güçlü bir kanıt elde etti.

University of New Hampshire bünyesindeki Space Science Center'da yürütülen araştırma ile o sırada şans eseri bir yıldızı yutmakta olan orta kütleli bir kara deliği görüntüleyerek bugüne kadar elde edilmiş en güçlü kanıtı yakaladı.

Aynı araştırma merkezinde görev alan ve araştırmaya liderlik eden Dacheng Lin, yürüttükleri çalışmada bu nesneyi oldukça önemli miktarda kaliteli veri ile birlikte keşfettikleri için oldukça şanslı olduklarını belirtiyor ve daha önceki araştırmalarda -kendi öncül çalışmaları da dahil olmak üzere- benzer olayların görüldüğü ancak ya çok erken veya çok geç safhalarının yakalanabildiğini ekliyor.

Nature Astronomy'de yayımlanan araştırmada, gökbilimciler uydu görüntüleri ile bu nadir kara deliği ele verecek olan aktivitesini tespit etmeyi başardı. Araştırmacılar, uzak bir galaksinin dışına doğru saçılan çok dalgaboylu bir dev radyasyon saçılımı keşfetti. Bu radyasyon alevinin parlaklığının beklendiği gibi, ya yıldız bozunmaları sonucu veya kara delik tarafından yutulmaları sonucu azaldığı ortaya koyuldu.

Mevcut durumda 2003 yılının Ekim ayı içinde yıkılan bir yıldızın yaymış olduğu radyasyonun geçen 10 yıllık süre içerisinde zayıfladığı biliniyordu. Yayılan fotonların enerji dağılımlarının ise kara deliğin boyutlarına bağlı olduğu öne sürülüyordu. Elde edilen veriler ise bu bağıntı yolu ile kara deliğin kütlesini yani diğer bir tabir ile boyutlarını anlamayı sağlayacaktı.

Araştırmacılar yörüngedeki X-ray (X-ışını) teleskoplarından (NASA'ya ait Chandra X-ray Gözlemevi ve Swift Uydusu, ESA'ya ait XMM-Newton) elde edilen verileri kullanarak, çok dalgaboylu radyasyon alevlerini, pek de yaygın olmayan IMBH'lerin varlığına ilişkin deliller olarak değerlendirdi.

Uzun bir radyasyon alevi bir yıldızın tidal disruption event (TDE) olarak bilinen gelgit etkili bozunum veya yıkılma olayı ile parçalanmakta olduğuna işaret ediyordu. Buradaki gelgit kuvvetleri bir kara deliğin çok güçlü çekim etkisi dolayısı ile ortaya çıkmakta ve bir yıldızı yok edebilmektedir. Bu olay boyunca yıldızın belirli parçaları ışınıma uğrayıp kara deliğe düşerken diğer kısımları ise yüksek hızlarla saçılırlar. Yutulan parçalar çok yüksek hızlara ulaşırken kendilerine has bir X-ışını alevi saçarlar. Araştırmacılara göre bu alevin parlaklığı çok yüksek seviylere ulaşır ve bu da IMBH'lerin keşfi için çok iyi bir delil işlevi görür.

Galaksi oluşumu teorilerine göre yıldız kümelerinde kendilerine yer bulmuş orta kütleli kara delikler olduğunu bekleyebiliriz. Ancak Lin'e göre elimizde henüz var olduğunu bildiğimiz çok az örnek var ve bunun sebebi de tam iş üstünde iken tespit edilmelerinin gerekliliği ve aynı zamanda bunun çok zor olması. Bu da IMBH'leri nadir kara delik grubu olarak tanımlamamıza neden oluyor.
Kaynak ve İleri Okuma
  • University of New Hampshire. Best evidence of rare black hole captured. ScienceDaily. ScienceDaily, 18 June 2018. https://www.sciencedaily.com/releases/2018/06/180618141834.htm
  • Dacheng Lin, Jay Strader, Eleazar R. Carrasco, Dany Page, Aaron J. Romanowsky, Jeroen Homan, Jimmy A. Irwin, Ronald A. Remillard, Olivier Godet, Natalie A. Webb, Holger Baumgardt, Rudy Wijnands, Didier Barret, Pierre-Alain Duc, Jean P. Brodie, Stephen D. J. Gwyn. A luminous X-ray outburst from an intermediate-mass black hole in an off-centre star cluster. Nature Astronomy, 2018; http://dx.doi.org/10.1038/s41550-018-0493-1
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir