Post Author Avatar
Baran Bozdağ
Boğaziçi Üniversitesi - Yazar / Editör
Kehribar ya da diğer adıyla amber, yani fosilleşmiş reçine olarak bildiğimiz madde, altın rengi güzelliğinden ve içine hapsettiği canlı (çoğunlukla yumuşak doku ile birlikte) ya da cansız tüm varlıklara milyonlarca yıl bozunmadan kalabilecekleri bir ev sahipliği yapmasından dolayı çok iyi bilinmekte ve takının dışında bilim dünyasında da yoğun ilgi görmektedir. Şimdi, bunun son derece büyük önem arz eden örneklerinden birinin daha ortaya çıkmasına tanıklık ediyoruz: Myanmar'da bir pazarda diğer reçine topları ile birlikte bulunan örneğin içinde çok nadir bulunacak bir hazinenin yattığı keşfedildi.

Yaklaşık 99 milyon yıl önce yaşamış olan iki ayaklı küçük bir dinozora ait olan tüylü kuyruğun ince-uzun bir parçasını barındıran reçinenin, çok büyük olasılıkla beraberinde barındırdığı detaylı bilgiler bilim dünyasını da oldukça heyecanlandırdı.

Bu tüyden yeni bir dinozor yapılacağından değil elbette, ancak; üç boyutlu olarak ilk kez bir dinozor tüyünün gerçek hali ile görülmesine olanak veren keşif sayesinde, tüylerin ortaya çıkışını ve erken dönem evrimini incelemek daha mümkün hale gelecektir.

Kurbağalardan, kertenkelelere; sinek ve böceklerden, daha büyük hayvanların küçük vücut kısımlarına kadar birçok şeyi içinde sakladığı bilinen fosilleşmiş reçine topaklarının, Kretase döneminden çok geniş bir hayvan türü ağına ait izleri barındıran en büyük kehribar yataklarının kuzey Myanmar'da bulunduğu bilinmektedir. Pekin'deki China University of Geosciences'dan paleontolog Lida Xing'in Myanmar'da kertenkele ve böcek örnekleri aradığı Myanmar'daki bir amber pazarında keşfettiği örneğin içinde tüyleri çok iyi biçimde korunmuş halen esnek olan 3.6 santimetre uzunluğunda bir kuyruk parçası bulunuyordu.

99-milyon-yilllik-dinozor-tuyu-fosili-bilimfilicom3 Keşfedilen kuyruğun amber içinde alttan görünüşü (Royal Saskatchewan Museum (RSM/ R.C. McKellar))


Kanada Regina'daki Royal Saskatchewan Museum'dan paleontolog Ryan McKellar ile iletişime geçen Xing, amberi mikroskop fotoğrafları bilgisayarlı tomografi görüntüleri alarak incelemeye koyuldu. Özellikle farklı açılardan alınan BT görüntüleri fosilin iç detaylarının da daha iyi araştırılmasını sağladı.

Arkeopteriks (Archaeopteryx: ilk kuşlardan olduğu düşünülen 150 milyon yıl önce yaşamış olan canlı) ve modern kuşlardan farklı olarak, fosildeki omurga yapısı, kuyruğun ucunda katı bir çubuk halini almıyordu. Bunun yerine, kırbaç benzeri bir duruşa ve esnekliğe sahipti. Aynı anda birden fazla noktadan kıvrıldığı tespit edilen kuyruğun sahibinin de aslında zaten bir kuş olmadığı, büyük ihtimalle iki ayaklı küçük kölurozorlardan (coelurosaurs) birine ait olduğu ortaya koyuldu.

99-milyon-yilllik-dinozor-tuyu-fosili-bilimfilicom2 Tüy köklerinin ve yumuşak doku kısmının senkroton x-ray mikro BT ile yeniden konstrüksiyonu (Lida Xing)


Yine amber içinde korunmuş olan tüy pigmentleri; tüyün ait olduğu teropodun kestane rengi bir tüye (en azından uç kısımlarında) sahip olduğuna işaret ettiği kaydedildi. Keşfedilen kehribar aynı zamanda araştırmacıların, mikro BT sayesinde hayvanın tüylerinin yapısını 3D olarak incelemesine de izin veriyordu. Bugün iyi bilinen birçok tüylü dinozor fosili ezilerek daha sert yapıların içine gömülmüş ve üç boyutlu gerçek şekilleri hakkında fazla fikir vermeyen yapılardı ve ipuçlarından yeniden yapay olarak (veya bilgisayar modelleri ile) yeniden hayata geçirilmeleri gerekiyordu.

Bugün dışarıda gördüğümüz tüm kuşların merkezi ve sabit bir omurga etrafında dallanan kuş tüyleri ve bu tüylerin de üzerinde çok sayıda sağlı sollu tüycükler olduğunu biliyoruz. Ne var ki, yeni keşfedilen 100 milyon yaşındaki örneğin çok daha ince ve esnek bir omurgası var ancak buna karşın tüycüklerin yapısı ve dizilişi oldukça kompleks. Öyle ki, bu yapıyı da detaylı biçimde inceleyen araştırmacılar, tüyün sahibinin uçma yeteneğinin olmadığını öne sürdü.

99-milyon-yilllik-dinozor-tuyu-fosili-bilimfilicom Reçine kaplı bir ağaç dalına yaklaşan küçük kölurozor çizimi. (Telif: Chung-tat Cheung)





Makale Referans: DOI: 10.1126/science.aal0488

Kaynak: Carolyn Gramling, Dinosaur tail trapped in amber sheds light on evolution of feathers, 8 Aralık 2016, www.sciencemag.org/news/2016/12/dinosaur-tail-trapped-amber-sheds-light-evolution-feathers




Bu içerik BilimFili.com yazarı tarafından oluşturulmuştur. BilimFili.com`un belirtmiş olduğu "Kullanım İzinleri"ne bağlı kalmak kaydıyla kullanabilirsiniz.
Kaynak ve İleri Okuma
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir