The Royal Swedish Academy of Sciences tarafından 2015 Nobel 'Kimya' Ödülü'nün "DNA onarımının mekaniği" üzerine yaptıkları çalışmalardan dolayı Tomas Lindahl, Paul Modrich ve Aziz Sancar'a verilerek bu üç bilim insanı arasında paylaştırılacağı kararlaştırıldı.

Hücre'nin DNA Onarımı Mekanizması

Tomas Lindahl, Paul Modrich ve Aziz Sancar, moleküler seviyede hücrelerin DNA üzerindeki hasarları nasıl onardığı ve genetik bilgiyi nasıl koruduğunu haritalama çalışmaları dolayısıyla, 2015 Nobel Kimya Ödülü'nü almaya hak kazandılar. Bilimcilerin çalışmaları, canlı bir hücrenin nasıl işlediği ile ilgili temel bilgi birikimine büyük katkılar sunarken aynı zamanda sağladığı bilgiler ile yeni kanser tedavileri gibi genetik materyal üzerinden gerçekleştirilecek tıp uygulamalarına da yeni bakış açıları kazandırıyor.

Yaşadığımız her gün, DNA'mız çevremizdeki ultraviyole (morötesi) radyasyon, serbest radikaller ve diğer kanserojen maddeler tarafından zarar görmektedir. Buna benzer dış etmenlerin olmadığı durumlarda dahi DNA'mız kararlı ve bozulmayan bir yapıya sahip olmadığından gerek bölünme sırasında gerekse gün içindeki gerçekleşen hücre içi işlemler sırasında bozulabilmekte veya zarar görebilmektedir. Tüm bu spontane binlerce değişim, genom üzerinde ve günlük olarak gerçekleşmektedir. Hücre bölünmesinin günde vücutta yaklaşık bir kaç milyon kez gerçekleştiğini düşünürsek DNA onarım mekanizmalarının önemini daha iyi kavrayabiliriz.

DNA'mızın kısa süre içinde tamamen bir kimyasal kaos ortamına dönüşmesine engel olan şey ise, sürekli olarak DNA'yı gözetleyerek hasarları tespit edip, onaran moleküler sistemler bütünüdür. İşte bu sebepten dolayı, 2015 Nobel Kimya Ödülü de, bu onarım sistemlerinden bazılarının moleküler seviyedeki fonksiyonlarını haritalamayı başaran üç bilim insanına verildi.

70'lerin başında bilim insanları DNA'nın son derece kararlı bir molekül olduğunu düşünüyorlardı. Ancak  Tomas Lindahl, DNA'nın Dünya üzerinde yaşamın oluşmasına ve evrimleşmesine izin vermeyecek kadar yüksek bir oranla bozunuyor ve bozuluyor olduğunu ortaya koydu. Bu bakış açısı ile kendisi DNA'mızda sürekli olan nükleotit eksilmesine karşı çalışan 'baz eksizyon onarımı'nın moleküler sistemini keşfetti.

Aziz Sancar, 'nükleotit eksizyon onarımı' mekanizmasını haritaladı. Bu mekanizma ile hücrelerimiz DNA üzerinde morötesi ışınların oluşturduğu hasarları takip ederek onarıyor. Örneğin bu onarım sisteminde hasar olan ve bu hasar ile doğmuş insanlar güneş ışığına maruz kaldıklarında, onarım gerçekleştiremediklerinden deri kanserine yakalanabilmektedir. Hücreler bu mekanizmayı aynı zamanda mutasyona sebep olan maddelerin etkilerine karşı da kullanmaktadır.

Paul Modrich ise DNA'nın hücre bölünmesi sırasında 'kendini eşlerken meydana gelen hasarların onarılma' mekanizmalarını ortaya koydu. 'Mismatch Repair' (uymama veya yanlış eşleşme onarımı) olarak adlandırılan mekanizma hücre bölünmesi sırasında meydana gelen DNA hasarlarının frekansını (hata oranını) binde birine düşürmeyi sağlıyor.

Ödülü Paylaşan 3 İsim :

Tomas Lindahl, İsveç Vatandaşı. Doğum 1938 - Stockholm, İsveç. 1967'de doktorasını Karolinska Institutet'ten aldı. (Stockholm, İsveç).  http://crick.ac.uk/research/a-z-researchers/emeritus-scientists/tomas-lindahl/

Paul Modrich, Amerika vatandaşı. Doğum 1946. 1973'te doktorasını Stanford University'den aldı. (Stanford, CA, USA). Investigator at Howard Hughes Medical Institute'te BiyoKimya Profesörü- http://www.biochem.duke.edu/paul-l-modrich-primary

Aziz Sancar, Amerika ve Türkiye Cumhuriyeti Çifte Vatandaşı. Doğum 1946 - Savur, Turkey. Ph.D. 1977'de doktorasını University of Texas'tan aldı. (Dallas, TX, USA.) , University of North Carolina School of Medicine'de BiyoKimya ve BiyoFizik Profesörü USA.http://www.med.unc.edu/biochem/people/faculty/primary/asancar

Görseli İndir

---

Kaynak : Nobel Foundation. "Nobel Prize in Chemistry 2015: Mapping how cells repair damaged DNA and safeguard genetic information." ScienceDaily. ScienceDaily, 7 October 2015. <www.sciencedaily.com/releases/2015/10/151007083600.htm>

---