Post Author Avatar
Gürkan Akçay
Boğaziçi Üniversitesi - Yazar / Editör

Aşı nedir?

Aşı, belirli bir bulaşıcı hastalığa karşı aktif bağışıklık sağlayan biyolojik bir önleyicidir. Aşılar, genellikle, hastalığa neden olan bir mikroorganizmaya benzeyen bir ajan içerir ve genellikle mikrop, toksinleri veya yüzey proteinlerinden birinin zayıflatılmışmış veya öldürülmüş formlarından yapılır. Bu ajanlar, vücudun bağışıklık sisteminin bu ajanı bir tehdit olarak tanıması, yok etmesi ve gelecekte karşılaşabileceği bu ajan ile ilişkili mikroorganizmaları daha iyi tanıması ve yok etmesi için uyarır.

Aşılar profilaktik (doğal veya "vahşi" bir patojenin neden olabileceği gelecekteki bir enfeksiyonun etkilerini önlemek için) veya terapötik (örn. kansere karşı geliştirilmeye çalışılan aşılar) olabilir.

Aşıların, bulaşıcı hastalıkları önleme ve bu hastalıklarla savaşta oldukça etkin ve son derece güvenli bir yol olduğu konusunda bilim dünyasında büyük bir uzlaşı mevcuttur. 

Geliştirilme aşamasında olan bir koronavirüs aşısı var mı?

Birden fazla ülkede pek çok kurum, bilim insanları arasında SARS-CoV-2 olarak bilinen koronavirüsün bu yeni türüne (suş) yönelik aşı geliştirme çalışması sürdürüyor.

Bu çalışmalar, novel koronavirüs ile yakından ilişkili SARS ve MERS hastalıklarına sebep olan virüsler üzerine yapılan çalışmalardan ve aşı teknolojisinde yaşanan ilerlemelerden yararlanarak sürüyor. Bunlardan birisi de, DNA ve RNA bazlı, aşı antijeninin kendi vücudunuzda üretilmesini sağlayan nükleik asit aşılardır. 

Çalışmalar bu belirli tür üzerinde mi ilerliyor?

Hayır. Çalışmalar yalnızca COVID-19 hastalığına neden olan SARS-CoV-2 üzerinde yürütülmüyor. Aşı çalışmaları insanlarda görülen SARS ve MERS üzerine yürütülen diğer koronavirüs kaynaklı hastalıklar temelinde zaten yürütülüyordu. 

Ciddi hastalıklara neden olan koronavirüs türlerine yönelik aşı geliştirme çalışmaları, bu virüslerin insanlara sıçramasıyla birlikte geçmişte başlamıştı. Bunun son yirmi yılda yaşadığımız ve bu virüslerin neden olduğu üçüncü büyük ciddi salgın olduğunu göz önüne aldığımızda, devletlerin bu virüslere karşı geniş ölçüde koruyucu bir aşı geliştirme çalışmalarına yatırım yapmayı planlaması gerekmektedir.

Bu çalışmalar neleri içeriyor ve ne zaman bir aşı geliştirilmiş olur?

Aşı geliştirme çalışmaları, aşı yapılarının tasarlanmasını içererek başlar. Örneğin, doğru hedef sağlayan antijenler, bağışıklık sistemi tarafından hedeflenecek viral proteinleri içerir. Ardından ise geliştirilen aşının güvenli ve koruyucu olup olmadığı model hayvanlar üzerinde test edilir. 

Aşının güvenliği ve etkinliği görüldükten sonra, aşılar insanlar üzerindeki klinik denemelerde kullanılabilir. Bu uygulama sırasında, eğer ki beklenen bağışıklık tepkisi, koruma ve güvenlik sağlanmışsa, aşı toplum üzerinde uygulanmak üzere çoğaltılır.

Şu anda, aşıları test etmek için virüs örneklerine sahip değiliz. Öte yandan, aşının iyi durumda olduğundan emin olabileceğimiz antikorlara da sahip değiliz. Yani, aşının bağışıklık tepkisini harekete geçirip geçirmediğini test edebilmemiz için virüse ihtiyacımız var. Bununla birlikte, aşıyı hangi hayvanlarda test edeceğimizi de belirlememiz gerekiyor. Bu hayvanlar muhtemelen fareler ve insan olmayan diğer primatlar olacak. Yani aşı geliştirilmesi, en iyi ihtimalle aylar alacaktır.   

İnsanlar bu tip salgınlara karşı artık güvende olur mu?

Bilim insanları bu tip salgınların gelecekte de belirsiz zaman aralıklarında ortaya çıkacağı öngörüsünde bulunuyorlar. Mevcut koronavirüs gibi yeni bir virüs ve ayrıca Zika, Ebola veya Influenza benzeri virüsler ortaya çıktığında hızlı bir şekilde kullanılabilecek yeni aşı yaklaşımlarına yatırım yapmak için küresel çapta bir destek çalışması yürütülmesi gerekiyor.

Şu an yürütülen çalışmalar, patojenlere karşı çoğunlukla reaktiftir, yani salgın meydana geldikten sonra başlarlar. Oysa, sürekli fonlama ile desteklenen daha proaktif bir yaklaşıma ihtiyacımız var.
Kaynak ve İleri Okuma
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir