Günümüzden 228 milyon yıl ilâ 66 milyon yıl öncesi arasında kalan dönemde, yani Dinozorlar Çağı'nda yaşamış olan pterozorlar, dinozor grubuna dahil olmayan kanatlı sürüngenlerdi. Uçmayı başaran ilk omurgalılar olan bu grubun kanatlarında, dinozorların ardılları olan kuşlardan farklı olarak zarsı bir yapı vardı.

Bugüne kadar, sadece çok az sayıda (toplamda 8 tane) üç boyutlu yapısı ve içindeki embriyosu korunmuş pterozor yumurtası bulunup incelenebilmişti. Bu yumurtalardan 3 tanesi Arjantin'de, 5 tanesi ise Çin'de keşfedilmişti. Bir süre önce, pterozor türlerinden birinin hem evrimine, hem de embriyolojik gelişimine ışık tutabilecek 215 tane yumurta fosili keşfedildi. Keşfin, pterozorların yuva kurma, kuluçka ve yavru bakımı noktalarındaki davranışlarını da aydınlatması bekleniyor.

Çin'de bulunan ve alt-Kretase dönemine ait kalıntıların yer aldığı bir alanda keşfedilen yumurtaların, pterozor türlerinden Hamipterus tianshanensis'e ait olduğu saptandı. Xiaolin Wang ve çalışmada görev alan diğer araştırmacılar, yumurtaların içlerini görüntüleyebilmek ve anlamlandırmak için bilgisayarlı tomografi kullandı. Yumurtalardan 16'sında çeşitli sağlamlık ve bütünlüklerde embriyonik kalıntılar keşfedildi. En bütün haldeki embriyonun kısmi kanatları, bütün bir alt çene kemiği ve kafatası kemik parçaları bulunuyordu.

Sağlam ve elle tutulur halde kalmış olan uyluk, kalça kemiği fosili örnekleri iyi derecede gelişmişti; ki bu da türün yumurtadan çıktığı ilk anlardan itibaren bacak uzuvlarına ihtiyaç duyduğunu ve bu uzuvlarını aktif şekilde kullandığını gösteriyor.



Ne var ki, embriyolojik gelişimi sırasında gelişimi bitmemiş görülen pektoral kaslar (göğüs kasları) yeni doğan tür üyelerinin uçma yetilerinin bulunmadığına işaret ediyor. Bu da, araştırmacıların yeni doğan bireylerin ebeveyn bakımına muhtaç olarak dünyaya geldikleri savını ortaya atmalarını sağladı.

Büyüme işaretlerinin analizi sonucunda, bireylerden birisinin en azından 2 yaşında olduğu ve öldüğü sırada hâlen büyüme evresinde olduğu anlaşıldı. Bu da, pterozorların uzun bir kuluçka periyodu olduğuna işaret ediyor.

Son olarak, embriyoların farklı gelişim safhasında olduğu birçok yumurta fosilinin aynı alanda keşfedilmiş olması, pterozorların ve özellikle de bu türün koloni hâlinde kuluçkaya yattığını gösterdiği düşünülüyor.

---

Kaynak: American Association for the Advancement of Science. "Hundreds of fossilized eggs shed light on pterosaur development." ScienceDaily. ScienceDaily, 30 November 2017. <www.sciencedaily.com/releases/2017/11/171130141140.htm >.

Makale Referans: Xiaolin Wang, Alexander W. A. Kellner, Shunxing Jiang, Xin Cheng, Qiang Wang, Yingxia Ma, Yahefujiang Paidoula, Taissa Rodrigues, He Chen, Juliana M. Sayão, Ning Li, Jialiang Zhang, Renan A. M. Bantim, Xi Meng, Xinjun Zhang, Rui Qiu, Zhonghe Zhou. Egg accumulation with 3D embryos provides insight into the life history of a pterosaur. Science, 2017; 358 (6367): 1197 DOI: 10.1126/science.aan2329

---