Okyanusta derinlere inildikçe, ortam giderek daha karanlıklaşır. Belli bir noktada, artık tüm güneş ışığı kaybolur ve deniz neredeyse zifiri karanlık hâle gelir. Bir süre önce Grönland yakınlarında yapılan bir çalışmada ise bilimciler, bu ortamı aydınlatabilen biyo-ışıldama (biyolüminesans) özellikli deniz yıldızlarının bulunduğunu ortaya çıkardı. Görünüşlerinden ötürü "yıldız" olarak adlandırılan bu canlıların, göğün karanlığını aydınlatan yıldızlar gibi okyanusun karanlığını aydınlatan türleri olduğu göz önüne alınırsa, adlarını işlevsel olarak da hak ettikleri söylenebilir.

Biyo-ışıldama özellikli deniz yıldızlarının, bu özelliklerini karanlıkta yollarını bulmak ve birbirleriyle iletişim kurmak için kullandıkları düşünülüyor. Çalışmayı özetleyen ve Proceedings of the Royal Society B dergisinde yayımlanan makalenin başyazarı Anders Garm, bu ileri düzey iletişim yönteminin, deniz yıldızı gibi hayvanlarda bilinmediğini belirtiyor.

Şaşırtıcı Bir Keşif

Araştırmacılar, çalışma kapsamında Grönland'da yaşayan 13 farklı deniz yıldızı türünü inceledi. Bunların bir bölümü sığ sularda, bir bölümü ise derinlerde yaşayan türlerdi. Beklediklerinin tersine, biri hariç tüm diğer türlerin gözleri olduğunu gördüler. Ekip, derin ve karanlıkta yaşayan türlerin gözlerinin olmayacağını düşündüklerini söylüyor. Çünkü karanlık ortamda yaşayan hayvanların çoğunlukla görme duyusu olmuyor ve koku alma gibi diğer bazı duyularının iyi gelişmiş olması sayesinde yönlerini buluyorlar.

İnceledikleri türlerin özellikle üç tanesinin oldukça derinde, gün ışığının hiç ulaşmadığı 400 metre'den daha derin sularda yaşadığını belirten ekip, bu üç türün de gözlerinin olduğunu keşfetti. Hatta bu türlerden biri olan derin deniz Novodinia Americana'sının gözleri o kadar iyi gelişmiş ki, görme becerilerinin en az sığ su deniz yıldızları kadar, hatta belki onlardan daha da iyi olduğu anlaşıldı.

Derinlerin Işıyan Yıldızları

Peki ama ışığın ulaşamadığı derin okyanusun karanlığında yaşayan bir deniz yıldızı, kollarında bulunan gözlerini ne için kullanıyor olabilir? "Türlerin iki tanesinin biyo-ışıltılı olması ve ışık üretebilmesi bizim için çok ilginç oldu. Bir anda, iyi gören gözleri gayet anlamlı gelmeye başladı," diyor ekipten Garm.

Birkaç yıl öncesine kadar, bilimciler deniz yıldızlarının sadece ışığı ve nesnelerin dış hatlarını görebildiğini düşünüyordu; ama bu kanı artık değişti. Deniz yıldızları ailesinin en derinlerde yaşayan türlerinden bir kısmı biyo-ışıldama özelliğine sahip ve iyi gören gözleriyle hem aydınlattıkları çevrelerini, hem de birbirlerini algılayabiliyorlar.

Ekibin topladığı deniz yıldızı örnekleri arasında en derinden gelen birey, 1,5 km derinlikte bulundu. Bu türün gözlerini optik olarak analiz eden bilimciler, mekansal çözünürlüğü ölçtüler. Yani hayvanın ne kadar ayrıntılı görebildiğini ve gözlerinin ışığa duyarlılığının ne kadar olduğunu incelediler. Yapılan çalışma sonucunda, deniz yıldızı, nispeten basit organizmaların bile gelişmiş davranış sergileyebildiğini göstermiş oldu.

"Işık yardımıyla iletişim kurmak, nispeten küçük sinir sistemleri olan hayvanlarda bulmayı pek beklemediğimiz ileri bir davranıştır. Evrim sürecinin nasıl işlediğine ilişkin çok şey söylüyor. Büyük bir beyniniz olmasa bile, evrim yine de çözümler bulabilir, ki bu da ileri davranış sergileyebileceğiniz anlamına gelir," diyor Garm.