Post Author Avatar
Baran Bozdağ
Boğaziçi Üniversitesi - Yazar / Editör
Bombus arıları veya başka bir deyişle yaban arıları küçük beyinlere sahip olsa da bu onların yaratıcı olmadıklarını kesinlikle göstermez. Yeni bir araştırma da hali hazırda bunun tam tersini gösteriyor: Böcekler, karmaşık problemleri çözmek ve/veya şeker gibi bir ödülü kazanmalarını sağlayacak daha iyi bir yolu hızlıca keşfetmek için yaratıcı davranışlar geliştirebiliyor. Araştırmacılara göre bu tip bir mental fleksibilite, arıların; insan temelli doğa değişimlerine adapte olmasına ve bu vasıtayla hayatta kalmalarına yardımcı olabilir.

Evrimsel olarak bu temelde incelenebilecek faydaları ile birlikte araştırmada arıların yaratıcılık ve çözüm üretme yeteneklerinin hatırı sayılır derecede büyük bir önem arz ettiği ön plana çıkarıldı.

Yabanarıları, karmaşık navigasyonel (yön bulma ile ilgili) yetenekleri, tam gelişmemiş kültürleri ve duyguları ile bilim dünyasının ilgisini çekmeyi her zaman başarmış bir türdür. Hatta bu hayvanlar alet dahi kullanabiliyor. Bilim insanları bu böceklerin, şekerli ödüllerini alabilmek için bir teli çekmeleri gerektiğini, yalnızca bunu yapan başka bir arıyı izleyerek öğrendiklerini ve çektiklerini gösterdi.

Arılar her ne kadar vahşi doğada veya kendi doğal hayatlarında telleri çekmeseler de, bazen çiçek taç yapraklarını veya kısımlarını kenara çekme veya itme davranışları gösterirler. Eğer bu davranışları tel çekme davranışına benzetecek olursak, arıların yaratıcı çözümler üretebildiklerini söylemek hiç de zor olmayacaktır.

Araştırmacılardan, davranışsal ekolog Olli Loukola, arıların; evrimsel geçmişleri boyunca hiç karşılamadıkları bir cismi kullanmayı öğrenebilip öğrenemeyeceklerini merak ettiklerini ve bu önermeyi teste tabi tutmak istediklerini belirtiyor.



Yeni yapılan araştırmada da, Loukola ve ekip arkadaşları, yaban arılarını şekerli su ödüllerini alabilmeleri için küçük sarı bir topu özel bir alana veya hedefe doğru çekmek üzere manipüle etmeyi denedi. Öncelikle arıları, topun hedefe ulaştırılabilmesi için ne yapılması gerektiği konusunda sahte bir arı figürü kullanarak eğiten araştırmacılar, daha sonra üç sarı topu hedeften farklı uzaklıklara koyarak her bir arıya ayrıca bu görevin tamamlanmasını da izletti.

Arıların bir kısmı, şekerli su için oyuncak arı ile en uzaktaki topun hedefe getirilmesini izleyerek bu şekilde eğitilirken, diğer bir grup arı 'hayalet' eğiticiyi izleyerek (platformun altındaki mıknatıs ile hareket ettirilen) en uzaktaki topun merkeze geldiğini ve şekerli suyun merkeze bırakıldığını izledi. Üçüncü bir grup ise herhangi bir eğitime tabi tutulmadı ve direkt olarak hedef bölgede bulunan sarı top ile birlikte şekerli su ödülünün de hedefte bulunduğu hazır ortama konuldu.

Ayrı testler ile, her arı üç toptan birini beş dakika içinde hedefe çekmek üzere sınamaya tabi tutuldu. En başarılı arı grubu, 10 bireyden oluşan ve sahte arı ile görevin tamamlanmasını izleyen arı grubu iken bu grup aynı zamanda diğer iki gruba oranla çözümü de en hızlı şekilde bulan ve tamamlayan ekip oldu.

Tüm detayları ve bulguları ile birlikte Science'da yayımlanan çalışmada, arıların topu hedefe hareket ettirmek için daha hızlı ve kolay (efektif) yollar da üretebildikleri gösterildi. Normalde, fake arı ile topun yavaş yavaş ittirildiğini izleyen arılar; testi tamamlarken topun arkasına çekerek topu hedefe doğru çekmeyi akıl etti ve daha hızlı olacağını fark ederek görevi böylelikle tamamlamayı seçti.

Hangi topu hareket ettirmeleri gerektiği noktasında ise yine yaratıcı çözümler üretmeyi başaran arılar, eğiticinin en uzak topu hedefe doğru götürmesine karşın (diğer iki top platforma yapıştırılmış olduğundan) en yakın topu hedefe götürmeyi akıl ettiler. Yine araştırmacılar en yakın topu siyah bir top ile değiştirse de, arılar yine en yakın olan bu siyah topu hedefe hareket ettirmeyi seçti. Bu da, böceklerimizin görevin temel mantalitesini kavradıklarına işaret ediyor.

Efektif bir şekilde problem çözebilme ve yaratıcı düşünebilme yeteneğine sahip olan arılar, davranışsal biyolog ve ekologları etkileyerek zihinsel esneklikleri ile buldukları çözümü başka koşul ve durumlara da uyarlayabildiklerini de gösterdi.

Bu tip bir zihinsel esnekliğin doğal yaşamlarında, arılara bir evrimsel üstünlük sağlayabileceği, hayatta kalma ve adaptasyon yetilerinin popülasyonlarını korumalarına yardımcı olabileceğini de gösteriyor. Özellikle antropojenik koşul değişimleri gibi, çevrede meydana gelebilecek ani bir takım değişikliklere uyum sağlama ve çözümler geliştirebilme yetenekleri ile, bombus arıları başta olmak üzere böcek popülasyonlarının avantajları ortaya çıkarılmış oldu.




Makale Referans: DOI: 10.1126/science.aal0817

Kaynak: Virginia Morell, Bumble bees are surprisingly innovative, 23 Şubat 2017, www.sciencemag.org/news/2017/02/bumble-bees-are-surprisingly-innovative




Bu içerik BilimFili.com yazarı tarafından oluşturulmuştur. BilimFili.com`un belirtmiş olduğu "Kullanım İzinleri"ne bağlı kalmak kaydıyla kullanabilirsiniz.
Kaynak ve İleri Okuma
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir