Merkez üssü Nepal'in başkenti Katmandu'nun 80 kilometre kuzeybatısı olan 7.8 şiddetindeki deprem, binaların yıkılmasına sebep olarak şehrin çoğunu tam anlamıyla yok etti. Yer sarsıntısı ise Nepal sınırlarını aşarak Kuzey Hindistan ve  Tibet'e kadar ulaşarak, yıllardır Himalayalar'a vurmuş en ciddi doğal afet olarak kayıtlara geçti. Binlerce insanın ölmesine yol açan depreme sebep olan jeolojik nedenler ve deprem sonrası sosyal sonuçlar hakkında araştırmalar hızla yapıldı.

Neden Deprem Oldu?

Sarsılan zemin, gezegenimizdeki en büyük jeolojik çarpışma bölgelerinden biri; Hindistan'ın üzerinde yer almış olduğu büyük kıtasal kara parçası , merkez Asya kıtasına çarpmakta ve yılda 4 ila 5 santimetre içine doğru girmektedir. Bu çakışma, Hiamalayalar'ın şu anki devasa büyüklüklüklerine ve yüksekliklerine sebep olmakla birlikte, bu bölgenin Dünya'nın sismik olarak en tehlikeli bölgesi olmasına da sebep oluyor. Jeolojik gerilim Himalayalar'ı yapılandırırken, bu gerilim belirli zamanlarda kendini salarak depremlere sebep oluyor.

25 Nisan'da gerçekleşen deprem nispeten sığ (derin olmayan- yüzeye yakın) sayılıyor. US Geological Survey (USGS)'nin raporuna göre yerin 15 kilometre altında gerçekleşen deprem sırasında büyük bir yer kütlesinde, uzunluğu 150-200 kilometre arasında olduğu tahmin edilen bir yarık oluştu.

Deprem Bekleniyor Muydu?

İçlerinde University of Colorado Boulder'dan Roger Bilham, California Institute of Technology'den Jean-Philippe Avouac'ın da bulunduğu bir çok bilim insanı , sismolog bu depremin gerçekleşeceğini söylemiş ve kıta üzerinde serbest kalacak bir gerilimin oluştuğu konusunda uyarmışlardı.

Ne var ki, deprem bilimciler tarafından beklenenden daha düşük şiddetliydi ve yiine beklenenden çok daha doğuda gerçekleşti. Depremin gerçekleştiği bölgede 1934'te 10000'den fazla insanın ölmesine ve kuzey Hindistan'daki binaların yerin yaklaşık 1 metre içine kadar batmasına sebep olan 8.1 büyüklüğünde bir deprem gerçekleşmişti.

Zarar Ne Kadar Büyük?

Katmandu'daki tuğla yapılar parçalandı, bunların içinde bir simge haline gelmiş Dharahara kulesi de bulunuyor. Diğer yapılar ya devrildi ya da kat kat çöktü. Zarar beyanı hala resmi ve net olarak açıklanmadı.

27 Nisan kayıtlı resmi açıklamalar baz alındığında ise 3.700 insanın öldüğü ve bir bu kadar insanın da ölü olarak çıkarılacağı tahmin ediliyor. Everest Dağı'nda kamp yapmakta olan kampçıların üzerine deprem nedeniyle çığ düşmesi sonucu ise 18 kampçının da ölü olarak bulunacağı biliniyor.

Neden İnsanlar Hazırlıksızdı?

Nepal sayıca az ama deprem konusunda profesyonel ekiplere, ülke olarak sismik ve jeodezik görüntüleme ağına sahip. sahip. Son yıllarda da özellikle Katmandu'da, risk eğitimi veren bir çok organizasyon ve toplum kuruluşu faaliyet göstermekteydi. 12 Nisan'da bunlardan ikisi " National Society for Earthquake Technology ve GeoHazards International, California " Katmandu vadisi için deprem senaryolarını güncelledi. 1934'tekine çok benzer bir sarsıntı yaşanacağı ve bu anda neler yapılması gerektiği ile ilgili yayımlar yaptılar.

Katmandu'da eski binalar az gelişmiş ve profesyonel olmayan inşaat ekipleri ve duvarcılar tarafından yapılmıştır. Mevcut depremden çok daha hafiflerine bile dayanamayacağı bilinmekteydi. Yeni binaların çoğu ise çelik betonarme destekleri kullanılmadan yapılmıştı.

Görmezden gelme veya depremi yok sayma değil, daha çok kaynak sorunu sebebiyle insanlar evlerini bu şekilde inşa etmek zorunda kalıyorlar. Ne mühendis ne de çelik inşaat malzemeleri için verecek paraları olmayan halk, bir anlamda öleceğini biliyordu ve devlet tarafından da ölüme terk edilmişti.

Sırada Ne Var?

Bu sismik bölümün en büyük depremi olduğu varsayıldığında, Nepal'de önümüzdeki ay içerisinde büyüklüğü 5 veya daha fazla olacak en az 30 artçı deprem bekleniyor. Hali hazırda 6.6 şiddetinde bir artçı şok yaşandı bile.




Meydana gelen 7.8 büyüklüğündeki deprem sonrası Everest'te de çığ düşmesi meydana geldi.

 

---

Referans : nature.com, Major earthquake hits Nepal, www.nature.com/news/major-earthquake-hits-nepal-1.17413, doi:10.1038/nature.2015.17413

---