Post Author Avatar
Gürkan Akçay
Boğaziçi Üniversitesi - Yazar / Editör
Birisinin mental seviyesi hakkında düşünüp taşınma yetisi olan üstbilişin (metacognition), uzun zamandır insanların tekelinde olduğu düşünülürdü. Ancak maymunlar da kendi bilgilerinin farkında olduklarını göstererek bu beceriye sahip olduklarını ortaya koydular. Daha da açarsak, maymunlar bulmaca çözmek ya da yiyecek bulmak için önemli olan bilgiyi kaçırdıklarında bunu fark ediyorlar. Yarı-vahşi hint maymunları üzerinde yürütülen bir çalışma, üstbilişin yalnızca insanlar ve eğitilmiş hayvanların tekelinde olmadığına dair önemli deliller sağlıyor.

Harvard University'den Alexandra Rosati ve Yale University'den Laurie Santos, ya tek bir borunun sonuna saklanmış bir yiyeceği ya da V şeklindeki bir borunun iki ucundan birine saklanmış bir yiyeceği arayan 120 Hint maymununu gözlemlediler. Her iki durumda da, yiyecekler araştırmacılar tarafından yerleştirilirken maymunların yarısına bunu izleme fırsatı sunuldu, böylelikle maymunların yarısı yiyeceğin nerede olduğunu biliyorlardı. Öte yandan diğer yarının ise yiyeceğin yerleştirilme anını izlemeleri bir perde ile engellendi. Ve her maymun yalnızca bir denemeye sokuldu.

Asıl soru ise, yiyeceğin yerleştirilmesini görmesi engellenmiş maymunların V şeklindeki boru sisteminde ne yapacaklarıydı. En etkin strateji V şeklindeki borunun köşe noktasındaki açıklıktan bakarak (bkz. kapak görseli) yiyeceğin borulardan hangisinin ucunda olduğunu kontrol etmektir, ancak bu yaklaşımı seçmek üstbiliş gerektirir. Yani, maymun yiyeceğin nerede saklı olduğunu bilmediğinin farkında olmalıdır, sonra da seçenekleri hakkında düşünmeli ve bir yol haritası seçmelidir.

Bu kritik durumda, 30 maymundan 27'si yiyeceği aramaya V şeklindeki borunun köşe açıklığından bakarak başlarken, yiyeceğin saklanmasını izlemesine müsaade edilen yani yerini bilen maymunlardan 13'ü bu açıklıktan baktılar. Dahası, yiyeceğin saklanma anı izletilmeyen maymunların, V şeklindeki boru düzeneğinde aramaya başlamalarının birkaç saniye sürdüğü görüldü. Bu da maymunların harekete geçmeden önce ne yapacakları hakkında düşünüp taşındıklarını gösteriyor. Araştırmacılardan Alexandra Rosati; maymunların rastgele bir noktayı kontrol etmelerinin mümkün olduğunu, ancak bunu yapmadılarını, bunun da üstbilişin iş başında olduğu anlamına geldiğini söylüyor.

Maymunlarda üstbiliş üzerine çalışmalar yürüten Georgia State University'den Michael Beran, bu durumun yarı-vahşi maymun gruplarında doğru olduğunun gösterilmesinin, bazı hayvanların üstbiliş süreçlerine katıldığı noktasında bizlere güçlü deliller sağladığını söylüyor.




Kaynak:

--Collins, N. "Monkeys Can Think about Thinking, Too." Scientific American. https://www.scientificamerican.com/article/monkeys-can-think-about-thinking-too/
Kaynak ve İleri Okuma
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir