Bütün primat türleri arasında, insanların en yakın akrabaları; şempanzeler, goriller, orangutanlar ve şebek maymunlarını da içeren apelerdir. Şempanzeler ile ortak atamız bundan yaklaşık 7 milyon yıl önce Afrika'da yaşıyordu ve o zamandan bugüne bulunan pek çok fosil, türümüzün nasıl evrimleştiğini ortaya koyuyor.

Fakat ne var ki; günümüzde hala hayatta olan apeler ve insanların ortak atasının evrimine dair sınırlı bilgiye sahibiz. İlgili fosiller, genellikle tek dişler ve kısmi çene kemiklerinden oluşuyor. Bu nedenle de, iki temel soruya cevap bulmakta zorluk çekiyorduk: Yaşayan apeler ve insanların ortak atası Afrika'da mıydı? Ve bu erken atalar nasıl bir görünüme sahipti?

Artık, bu sorular daha kapsamlı bir biçimde ele alınabilecek, çünkü yeni keşfedilen ape fosili (fosili bulanların verdiği isimle; Alesi ya da müze numarasıyla KNM-NP 59050) Afrika geçmişine ait kritik bir dönemden (Miyosen dönemi) geliyor. Fosil, 2014 yılında, Kenyalı "fosil avcısı" John Ekusi tarafından kuzey Kenya'daki Napudet olarak isimlendirilen bölgedeki 13 milyon yıllık kaya tabakalarında saptanmıştı. Napudet bölgesinin şöyle bir özelliği var; bu bölge bize Afrika'nın 13 milyon yıl önceki arazisine dair son derece eşsiz bir bakış sağlıyor. Bölgenin yakınındaki bir yanardağ, fosilin ait olduğu bebek apenin yaşadığı ormanı tamamen kaplamış ve pek çok fosilin de korunmasına neden olmuştur. Öte yandan, bu bölge, fosili tarihlendirme yapabileceğimiz kritik volkanik mineralleri sağlaması açısından da önemlidir.

Bulunan fosil, bir bebeğe ait kafatası kemiğinden oluşuyor ve fosil kayıtlarındaki bilinen en eski soyu tükenmiş ape kafatası olma özelliğine sahip oldu. Dahası, kafatasının en bilgilendirici kısımlarının, fosil içerisinde korunmuş halde bulunduğu görülüyor. Bu durum da, araştırmacıların, son derece hassas 3D X-ray görüntüleme kullanarak, apenin kafatasının tam olarak nasıl göründüğünü belirleyebilmelerini mümkün kılıyor. Yapılan analizler neticesinde; beyin boşluğu, iç kulaklar ve henüz çıkmamış yetişkin dişlerinin günlük büyüme çizgileri belirlenebildi. Görüntü kalitesinin oldukça iyi oluşu, yalnızca dişlerine bakarak bebeğin öldüğünde yaklaşık 16 aylık olduğunu gösteriyor.

Bebek apenin kafa kemiğindeki henüz çıkmamış yetişkin dişleri, aynı zamanda da bu örneğin yeni bir türe ait olduğunu ortaya koyuyor:  Nyanzapithecus alesi. Tür, ismini Turkana dilinde ata anlamına gelen "ales" kelimesinden aldı. Şimdiye kadar, tüm Nyanzapithecus türleri; yalnızca dişlerden biliniyordu ve hatta ape olup olmadıkları da henüz bir sonuca bağlanmamıştı. Fosile dair önemli olan bir başka ayrıntı ise bu soruyu açıklığa kavuşturuyor: Kafatasında tam gelişmiş kemik kulak boşlukları bulunuyor ve bu da günümüz apelerinde bulunan önemli bir özelliktir.



Alesi'nin kafatası, yaklaşık bir limon büyüklüğünde ve belirgin küçük burnuyla daha çok bir şebek maymununa benziyor. İlk bakışta, bu durum; Alesi'nin soyu tükenmiş bir şebek maymunu olduğu izlenimi vermesine rağmen, yapılan analizler; bu görünümün, yalnızca şebek maymunlarına özgü olmadığını ve soyu tükenmiş apeler, maymunlar ve onların akrabaları arasında birçok kez evrimleşmiş olduğunu gösteriyor.

Yani görünüşe göre, bu yeni tür, iç kulaklarında bulunan denge organlarının ortaya koyduğu üzere; davranış biçimi olarak kesinlikle bir şebek değildi. Çünkü, şebek maymunları, ağaçlardaki hızlı ve akrobatik davranışlarıyla bilinirler. Fakat Alesi'nin iç kulakları, onun etrafta dolaşma konusunda oldukça temkinli olduğunu gösteriyor.

Tüm bu veriler, Nyanzapithecus alesi'nin, Afrika'da 10 milyon yıldan fazla bir süre önce var olan bir primat grubunun parçası olduğunu ortaya koyuyor. Alesi'nin keşfi bize şunu gösteriyor; bu grup,  yaşayan apeler ve insanların kökenine yakın bir gruptu ve bu köken Afrika kıtasında bulunuyordu.

---

Kaynaklar ve İleri Okuma:
- New infant cranium from the African Miocene sheds light on ape evolution. Nature. (August, 2017). http://www.nature.com/nature/journal/v548/n7666/full/nature23456.html
-The Leakey Foundation. "New 13-million-year-old infant skull sheds light on ape ancestry." ScienceDaily. www.sciencedaily.com/releases/2017/08/170809140238.htm (accessed August 10, 2017).
-Ancient infant ape skull sheds light on the ancestor of all humans and living apes. Sciencemag. http://www.sciencemag.org/news/2017/08/ancient-infant-ape-skull-sheds-light-ancestor-all-humans-and-living-apes (accessed August 10, 2017)

---