En ilginç deniz canlılarından biri olan ve narval adıyla da bilinen deniz gergedanları (Lat. Monodon monoceros), çevrelerini taramak için ses dalgalarını kullanabiliyor. Yarasaların çok başarılı olduğunun bilinen bir şey olduğu ekolokasyon ("biyosonar" adı da verilir) konusunda, balinalar takımından olan bu tek boynuzlu deniz memelisi de yarasadan aşağı kalmıyor. Hatta tüm hayvanlar içinde en gelişmiş sonar, deniz gergedanında bulunuyor.

ilk olarak 1758'de Carl Linnaeus tarafından tanımlanan narvallar, 70° K enleminin güneyinde nadiren görülürler. Erişkin deniz gergedanları ortalama 4,5 metre boyunda ve 1500 kg ağırlığında olur. En dikkat çeken özellikleri, erkek bireylerin sol üst çenesinden çıkan ve ileriye 3 metre kadar uzayabilen, sola dönüşlü helis sarmalı yapan, boynuz benzeri uzun bir diştir. Ağırlığı 10 kg'a erişebilen bu dişten, dişi bireylerde nadiren çıkarken, ortalama 500 erkekten birinde normalde küçük olan sağ diş de uzar. Çok daha nadir olan bir durum, dişi bir deniz gergedanında iki dişin birden uzamasıdır.

Bu dişin işlevi konusunda uzun yıllar süren tartışmalar yapılmıştır. Buzu delme amaçlı kullanılabileceği, erkeklerin gösteriş uzvu olabileceği ya da mücadele amaçlı tokuşturulması gibi görüşler öne sürülmüştür. Ancak yakın zamanda elektron mikroskobu ile incelenen bu boynuz benzeri dişin içinde sinir hücrelerinin yoğun olarak bulunması dolayısıyla, duyu organı olduğu anlaşılmıştır.

Benzersiz Sonar Sinyalleri Gönderebiliyorlar

Washington Üniversitesi'nde görev yapan çevrebilimci Kristin Laidre liderliğindeki bir grup araştırmacı, 2013 yılında Grönland'daki Baffin Körfezi'ndeki 11 ayrı buzul bölgesinde, deniz gergedanı tıklama seslerini dinlemek için 16 sualtı mikrofonu kurdu. Kayıtlar, narval tıklamalarının son derece yoğun ve yönlü olduğunu gösteriyor. Bu da, hem uzun hem de kısa mesafelerde av bulmak için ses demetini genişletip daraltabildikleri anlamına geliyor.  Araştırmacılar, canlı bir türde ölçülen en yönlü sonar sinyali olduğunu belirttikleri bulgularını, 9 Kasım tarihli PLOS ONE dergisinde yayınladılar.

Ses demetleri ayrıca yukarıda asimetrik olarak daralıyor. Böylece, deniz yüzeyinden veya buz kütlesinden tepen yankılardan dolayı oluşan dağınıklığı en aza indiriyor. Tüm bunlara ek olarak, narvallar dalış sırasında dikey olarak tarama yaparlar. Bu da deniz buzunun örtüsü altında yüzerken nefes alabilecekleri açık su yamalarını bulmalarına yardımcı olabilir. Bütün bunlar deniz gergedanlarının son derece sofistike bir sonar kullandığı anlamına geliyor.

Bu araştırmadan elde edilen ses verileri, araştırmacıların narval vokalizasyonları ile komşu beluga balinalarınınki arasındaki farkları saptamalarına yardımcı olabilir. Aynı zamanda, deniz buzullarının kaybedilmesiyle mümkün duruma gelen deniz nakliyesi trafiğindeki artışlardan kaynaklanan gürültü kirliliğinin potansiyel etkisini değerlendirmek için bir temel oluşturabilir.

---

Kaynak: Science News, "Narwhals are really, really good at echolocation"
<https://www.sciencenews.org/blog/science-ticker/narwhals-are-really-really-good-echolocation>
<https://tr.wikipedia.org/wiki/Narval>

İlgili Makale: <http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0162069>

---