En iyi dostlarımız köpekler; evcilleşen ilk hayvanlardır. Fakat bu ezeli dostlukta, köpekler, ilk olarak ne zaman ve nasıl ortaya çıktılar?

İsviçreli araştırmacılar; köpeklerin, diğer bazı araştırmaların ileri sürdüğünden çok daha önce evcilleştiğini söylüyorlar.

Genetik bir çalışma; köpeklerin 27.000 yıl önce kurtlardan genetik olarak ayrılmış olabileceğini ileri sürüyor.

Current Biology ‘de yayımlanan çalışma; köpeklerin yaklaşık 15.000 yıl önce insanların avcı-toplayıcılıktan çiftçi olmaya geçiş yaptığı dönemde evcilleştikleri görüşüne meydan okuyor. Araştırma aynı zamanda köpekler ve insanlar arasındaki köklü bağa dair de açıklamalar getirebilir.

Önceki çalışmalar köpeklerin evcilleştirilmesinin insanların avcı-toplayıcılıktan yerleşik hayata geçmeleriyle başladığını ileri sürüyordu. Stockholm’deki Swedish Museum of Natural History ‘den Dr. Love Dalen’in öncülük ettiği araştırma bu görüşün yanlış olduğunu ileri sürüyor.



Dr. Love Dalen:

“Muhtemel bir senaryo şöyle gelişmiş olabilir; kurtlar insanları takip etmeye başlamış ve böylelikle de kendilerini evcilleştirmişlerdir. Bir başka muhtemel senaryo ise; ilkel dönemdeki insanlar kurt yavrularını yakalamış ve onları kendi evcil hayvanları olarak yanlarında tutmuşlardır ve bu durum da zamanla bu vahşi kurtların evcilleşmesine sebep olmuştur. Eğer bu senaryo doğruysa; köpekler, oldukça göçebe bir yaşam biçimine sahip avcı-toplayıcılar tarafından evcilleştirilmiştir” diyor.

Kent ‘te bulunan Wildwood Trust’tan doğal yaşam biyoloğu Peter Smith; bu durumun köpeklerle insanlar arasında kurulan ve binlerce yılı aşkın bir süredir daha da güçlenen ilişkinin başlangıcı olabileceğini söylüyor.

Peter Smith:

“Çalışma; insanlar ve kurtlar -bugünkü köpekler- arasında on binlerce yıldır var olan çok derin bir bağın bulunduğunu gösteriyor. Bu da bizim köpekleri neden bu kadar çok sevdiğimizi açıklıyor. Çünkü köpekler, modern topluma evrimimizin bir parçası olmuşlardır” diyor.

Dr. Dalen tarafından Sibirya’nın kuzeyindeki Taymır Yarımadası’nda bulunan ve bir kurda ait olan küçük bir kemiğin DNA analizleri sonucunda radyoaktif karbon izotopu (1) yöntemiyle 35.000 yıl öncesine ait olduğu belirlendi.

Antik DNA

Dr. Dalen’in laboratuvarı antik DNA örneği parçalarının birleştirilmesi üzerine çalışıyor. Araştırma ekibi; hayvanın genetik koduna dair bir taslak tanımlayabiliyor. Keşfedilen DNA’nın köpekler ve kurtlar arasındaki geçişe ait olması araştırmacıları şaşkına uğrattı.

Sonuçlar köpekler ve kurtlar arasındaki ayrışmanın bin yıllar öncesinde meydana geldiğini gösteriyor.

Dr. Dalen’e göre; köpekler ya bu zamanda evcilleştiler ya da popülasyon, modern kurtlara ve daha sonra soyu tükenen modern köpeklerin vahşi atalarına ayrıldı. Dalen; köpeklerin bu ayrışma zamanında evcilleştiğini düşündüklerini söylüyor.

Modern köpeklerin değişik cinsleri ve kurtlar üzerine yapılan geçmiş genetik çalışmalar; köpekler ve kurtların 10.000 ila 15.000 yıl arasında değişen bir geçmişte birbirlerinden ayrıldıklarını tahmin ediyordu.

Dr. Dalen:

“Bulgularımıza dayanarak; köpekler ve kurtlar arasındaki ayrışmanın yaklaşık 30.000 yıl önce gerçekleştiğini söylemek daha akılcı gözüküyor” diyor.

Fakat bazı araştırmacılar bu zamanın köpeklerin ilk kez ortaya çıktığı zaman olduğu konusunda hala tartışıyorlar. Bu araştırmacılar evcilleşme olayının daha kompleks bir olay olduğuna inanıyorlar.

Köpeklerin kökenine dair bir proje üzerinde çalışan Oxford University’den Dr. Greger Larsen öncülüğündeki araştırma ekibi, dünyanın farklı dönemlerine ait köpeklerin 4.000 kafatası ve diş örneklerini toplayarak bu örneklerin genetik analizlerini yapmayı ve yıllar içerisindeki şekil değişimlerini değerlendirmeyi planlıyorlar.

Dr. Larsen; arkeolojik delillerin köpek evriminin sonraki aşamalarına dair olduğunu, çünkü köpeklerin önceleri, bugün bizim onları gördüğümüz şekilde görünmediklerini söylüyor. Bununla birlikte Larsen bu sürecin devam ettiğini söylüyor, hatta öyle ki laboratuvarında “köpek” ve “kurt” kelimelerinin kullanımını yasaklamış.

Dr Larsen:

“Bu, muhtemelen, kurtların insanları takip ederek ve onlardan arda kalanlarla beslenerek insan popülasyonlarına alıştıkları bilinçsiz bir fazla başladı. Köpekler ve kurtlar arasındaki farklılaşma çok uzun zaman önce meydana gelmemiş olabilir” diyor.

Köpekler ve İnsanlar

Alandaki en büyük ödül ise insanlar ve köpekler arasındaki yakın ilişkiden kaynaklanan genetik değişimelrin takibi oldu. Fakat Dr. Larsen’e göre bu ilk değişimler davranışlarda meydana gelmişti ve bu yüzden de takibi zordu.

Dr. Larsen bu durumu şöyle ifade etti:

“Birçok gende, saptamayı zorlaştıran -muhtemelen- küçük değişimler vardı.”

Çalışmada yer alan araştırmacılardan Harvard Medical School’dan Dr. Pontus Skoglung’a göre birbaşka ilginç bulgu ise araştırmanın aynı zamanda; modern köpeklerin, Sibirya kurtları ve Grönland kızak köpekleri ile daha yakın ilişkisi olduğunu ortaya koydu.

Dr. Pontus:

“Çalışmamız; bugün sokağa beraber çıkıp dolaştığınız Sibirya kurdunun, 35.000 yıl önce Kuzey yaşayan kurtlarla aynı soyu paylaştığına dair direkt bir delil sunuyor” dedi.

(1)Arkeolojik kazılarda ele geçen buluntuların bir kısmı, içinde karbon elementi bulunan çeşitli organik buluntulardır. Karbon içeren organik buluntularda eser olarak bulunan radyoaktif 14C (radyokarbon) izotopunun yoğunluğu ya da radyoaktivitesi ölçülerek söz konusu buluntular ve bu buluntuların ele geçtiği tabakalar ve kontekstler tarihlenebilir.

---

Kaynak: Pallab Ghosh, "DNA hints at earlier dog evolution", http://www.bbc.com/news/science-environment-32691843