Evrimsel mekanizmaların içinde en ilgi uyandırıcı olanlarından biri şüphesi, insanlığın modern insanın var olmasından itibaren gözlemleyebildiği, tecrübe ettiği dönüşümlerden birisi olan insan eli ile şekillenen evrim mekanizması, yapay (artificial) seçilimdir. Bitkiler üzerinde yaptığımız dönüşümlerin aynı oranda dikkat çekmediğini hesaba katarsak, hem oldukça kitâbi bir örnek olması, hem de yaşam alanlarımızdan laboratuvarlarımıza kadar sürdürmekte olduğumuz en iyi yapay seçilim örneği de köpeklerin evrimi olacaktır.

Tamamı Canis lupus adı verilmiş olan vahşi köpek türünün ırkları olan modern köpek ırkları bilindiği üzere aynı türdür. Bu nedenle de tür olmanın ilk şartı olarak bu ırklar birbirleri ile üreyip, yeniden üreyebilecek (verimli) döller yaratabilmektedir. Ancak bu ırklararası üreyebilme sayesinde köpek ırklarının oldukça farklı morfolojik ve fizyolojik özellikleri bulunmaktadır.

Köpekler ile ilgili olarak okuyabileceğiniz hemen her websitesi veya dergide köpeklerin ne kadar oyuncu olduklarından, bağlılıklarına, saldırganlıklarına ve hatta bebeklerle aralarının nasıl olduğuna kadar birçok davranış biçimine dair numaralandırma ve derecelendirmeler ile karşılaşırsınız. Bu miktarda davranışsal çeşitlilik de bir anlamda yapay seçilimin gözlemlenebildiği antropojenik bir sonuç diyebiliriz.

Tüm bu davranış çeşitliliğin nedeni ise araştırmacılara göre, tıpkı köpeklerin çiftlik hayvanlarımızı korumak üzere seçip, ürettiklerimiz ile süs hayvanı olarak küçük yaşam alanlarımıza arkadaş olarak seçmemize göre binlerce yıldır süren çeşitlenmeleri gibi aynı seçilim nedenleri ile davranışsal olarak da çeşitlenmeleri sağlanmış olmalı.

Köpek ırkları arasında farklılık gösteren köpek beyni ise ırkların kendine has davranış biçimleri ile direkt olarak ilişkili. JNeurosci'da yayımlanan araştırmanın bulguları, köpeklerin belirli davranışlarına göre seçilmeleri ile köpek beynini nasıl şekillendirdiğini gösteriyor.

Birkaç yüzyıldır insanlar daha da artan biçimde spesifik fiziksel ve davranışsal özelliklerine göre seçerek üretip talebe göre ırklar yaratmaktadır.  Erin Hecht ve araştırma ekibi, 33 farklı köpek ırkının manyetik rezonans görüntüleme ile beyin yapısı üzerindeki seçici etkileri inceleyerek gözlemler yaptı.

Yapılan gözlemler, değişen beyin yapısı ile vücut büyüklüğü ve kafa büyüklüğü ve şeklinin gözle görülür basit bir ilişkisi olmadığını gösteriyor. Araştırmacılar tarama görüntülerini elde ettikten sonra ırklar arasında beynin hangi bölgelerinin en fazla varyasyonu gösterdiğini analiz etmeye başladı. Altı ayrı beyin ağının haritasının, sosyal bağlılık ve hareketlilik gibi tanımlanmış davranış biçimleri ile ilişkisini inceleyen araştırmacılar her bir ağın en azından bir davranışsal karakteristik ile ilintili olduğunu tespit etti.

Köpeklerin davranışlarındaki çeşitlilik altı beyin ağındaki anatomik çeşitlilik ile direkt olarak ilişkiliydi. Nöroanatomik çeşitlilik, özellikle de köpek ırkları arasında olanlar, hem gözlemlenebilme olasılığı hem de güncel olması bakımından davranış ve beyin yapısı arasındaki evrimsel ilişkinin araştırılması için oldukça iyi bir fırsat sunuyor.

İlgili makale 2 Eylül tarihinde "Significant Neuroanatomical Variation Among Domestic Dog Breeds" başlığıyla Journal of Neuroscience'ta yayımlandı.