Post Author Avatar
Umut Can Yıldız
Boğaziçi Üniversitesi - Çevirmen/Yazar

Bonoboların kas sistemini inceleyen yeni bir çalışmanın sağladığı dolaysız kanıtlara göre türümüzün ataları anatomik olarak bonobolara bayağı şempanzelerden daha yakın olabilir. Önceki araştırmalar bu fikri moleküler düzeyde göstermişti ancak bu çalışmayla ilk defa üç türün anatomik ayrıntıları ayrıntılı olarak incelendi.

George Washington Üniversitesi’nden insan kökeni profesörü Bernard Wood`da göre, bonobo kaslarının daha az değişmesi, onların ‘yaşayan’ bir ataya en yakın canlılar olduğunun göstergesi.

Bilim insanları şempanze/bonobo soyunun insan soyundan yaklaşık 8 milyon yıl önce, bu iki büyük insansı maymun türünün ise birbirlerinden yaklaşık 2 milyon yıl önce ayrıldıklarını düşünüyorlar. Şempanzeler ve bonobolar her ne kadar yakın coğrafyalarda kalsalar da, asıl olarak Kongo Nehri’nin sağladığı ayrım nedeniyle ayrı türler olarak evrimleştiler, farklı özellikler ve fiziksel karakterler geliştirdiler. Araştırmacılar bu nedenle, bu farklılıkların neler olduğu ve insanlarla nasıl karşılaştırılacağı konularıyla ilgileniyorlar. Bonoboların kaslarını (fiziksel olarak nasıl işlev kazandıklarını) araştırmak ekibin bonoboların insan anatomisine şempanzelerden daha yakın olduklarını keşfetmelerine olanak sağladı, bir başka deyişle kasları şempanzelere göre daha az değişiklik geçirdi.

Makalenin başyazarı ve Howard Üniversitesi’nde anatomi doçenti Rui Diogo şöyle diyor; ”Dahası, çalışmamız üç türün evriminin mozaik bir evrim olduğunu gösterdi, yani bazı özellikler insanlar ve bonobolar tarafından paylaşılırken, diğerleri insanlar ve bayağı şempanzeler tarafından paylaşılıyor ve geri kalanları da iki ape türü arasında.” “Böylesi mozaik anatomik bir evrim daha önce genetik çalışmaların ortaya koyduğu moleküler mozaik evrimle bir şekilde ilişkili olabilir: İki şempanze türü de, insanla diğer şempanze türlerinde bulunmayan yüzde 3’lük genetik özellik paylaşıyor.”

Araştırmacıların öncülük ettiği ekip Antwerp Hayvanat Bahçesi’nde öldükten sonra vücutları korunmuş yedi bonoboyu inceledi. Araştırmacılar bonobo tehlike altında bir tür olduğu için çok zor ele geçebilecek bir fırsatı yakaladıklarını düşünüyorlar.

Bilim insanları yaşayan en yakın akrabalarımızla hangi farkların bizi insan yaptığını ortaya çıkarmanın insan sağlığı açısından yeni atılımlara ve kavrayışlara önayak olabileceğini de kaydediyorlar.

Öğrenciyken, şimdi kapanmış olan Hollanda hayvanat bahçesine gitmiş, o zaman "pigme şempanze" denilen bonoboları görmüştüm. Bu türü ilk görüşümdü. Davranış, tavır ve görüntüleri şempanzelerden o kadar farklıydı ki şaşırmıştım. Şempanzeler kas geliştirmiş badicilere, bu maymunlarsa entelektüele benziyordu. İnce boyunları, piyanist parmaklarıyla jimnastik salonundan ziyade kütüphaneye yaraşır bir halleri vardı.
(...)
İnsanların "ebediyen-genç" bir primat olarak görülmesi gibi bonobolar da şempanzelerin olgunlaşmamış bir hali gibi görülür. Neoteni, yani çocukluk özelliklerinin yetişkinlikte de korunması türümüzün alamet-i farikasıdır. Oyunculuk, merak, yaratıcılık ve insanın yaratıcı cinselliği gibi alanlarda neoteniye rastlanır.
(...)
Fransızlar, hem alternatif hayat tarzları yüzünden hem de batıya akan Kongo Nehri'nin güney kıyısında yaşadıkları için onlara "Sol Kıyı Şempanzeleri" derler. Bu görkemli nehir, onları kuzeydeki şempanze ve gorillerden ayırır. Yine de bu maymunların her ikisiyle de ortak bir ataları vardır ve şempanzelerle paylaştıkları ata iki milyon yıl öncesine kadar hayatta kalmıştır. Bu atanın bonoboya mı yoksa şempanzeye mi benzediği sorusu büyük ödülü hak eder. Başka bir deyişle, bu iki maymundan hangisi daha orijinaldir; hepimizin türediği maymuna, görünüm ve davranış itibariyle hangisi daha yakındır?
(...)
Şu an için, biz ortak atamızdan ayrıldıktan çok sonra birbirlerinden ayrıldıkları için, bonobolarla şempanzelerin bize aynı ölçüde yakın olduğunu düşünmek uygun olacaktır. Yaygın kabul gören değerlendirmeye göre DNA'mızın %98,8'ini onlarla paylaşıyoruz ama bu rakamın "sadece" %95 olduğunu belirten ölçümler de var.

Bonobo genomuna dair yakın tarihli yayınlar, hem bonobolarla ortak bazı genlerimizin şempanzelerde, hem de şempanzelerle ortak bazı genlerimizin de bonobolarda bulunmadığını doğruluyor. Daha kesin DNA karşılaştırmaları için biraz daha beklemek durumundayız, yine de insan evriminin tarihi bakımından sadece şempanzelerin önemli olduğu yolundaki argümanın şimdiden dayanağını kaybettiği açık. Bu bakımdan bonobalar da şempanzeler kadar önemli.

Türümüzün bu iki maymunla da ortak özellikleri var; daha önce de söylediğimiz gibi, "çift kutuplu maymunlarız" biz. İyi günümüzde bonobolar kadar iyi, kötü günümüzde şempanzeler kadar mütehakkim ve sert olabiliyoruz.

- Frans de Waal (Bonobo ve Ateist)

Kaynak ve İleri Okuma
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir