Daha 1959'da "Farelerin Başkalarının Acısına Gösterdiği Duygusal Tepkiler¹" diye kışkırtıcı bir başlık taşıyan bir makale yayımlandı: Bir kola bastırdıklarında yiyecek alan fareler, bu işlem yanlarındaki fareye elektrik şoku verdiğinde kola basmayı bırakıyorlardı. Neden fareler yiyecek almaya devam etmiyor ve yanlarındaki elektrikli ızgara üzerinde acıyla dans eden fareyi görmezden gelmiyorlardı? Klasik deneylerde (ahlâki sebeplerle bu deneyleri yinelemedim), maymunlar çok daha güçlü bir ketleme davranışı sergilemişler. Ne zaman yiyecek almak için bir kolu çekseler, arkadaşlarını elektrik çarptığını gören maymunlardan biri 5 gün, diğeriyse 12 gün boyunca bu hareketi tekrarlamamış. Maymunlar başkalarına acı vermemek için kendileri açlıktan ölecekmiş.
Frans de Waal (İçimizdeki Maymun)

Memeliler birbirlerinin duygularına karşı duyarlıdır ve muhtaç durumda olanlara yardım ederler. İnsanların evlerini, mesela iguanalar ve kaplumbağalarla değil de tüylü etoburlarla doldurmasının nedeni memelilerin bir sürüngenin asla sunamayacağı bir şey sunmasıdır. Şefkat verirler, şefkat isterler ve biz nasıl onların duygularına tepki veriyorsak onlar da bizim duygularımıza tepki verirler. (...)

Empati için başkalarının farkında olmak, onların ihtiyaçlarına duyarlı olmak gerekir. Muhtemelen memelilerde, annelerin yavrulara bakmasıyla başlamıştır ama kuşlarda olduğuna dair kanıtlar da vardır.

Bir keresinde Avusturya'nın Grünau şehrindeki Konrad Lorenz Araştırma İstasyonu'nu ziyaret etmiştim. Burada büyük kafesler içinde kuzgunlar vardı. Gerçekten çok etkileyici kuşlar. Özellikle de güçlü, kara gagaları suratınızın dibinde, omzunuza tünedikleri zaman! Bana öğrenciyken baktığım evcil cücekargaları hatırlattı. Grünau'da bilim insanları, kuzgunlar arasında aniden patlak veren kavgaları izlemişler ve kenardan seyredenlerin gerginliğe nasıl tepki verdiklerini görmüşlerdi. Kaybedenlerin arkadaşları ya onlara sokuluyor ya da gagalarıyla gagalarına dokunarak teselli ediyordu.

Aynı istasyonda, Lorenz'in kaz sürüsünün torunlarına kalp atışlarını ölçen aletler takılmıştı. Her yetişkin kazın bir eşi olduğundan, bu ölçümler empati konusunda bir fıkir veriyor. Kuşlardan biri başka bir kuşla kavgaya tutuştuğunda eşinin kalp atışları hızlanıyordu. Hatta eşi kavgaya karışmasa bile kalp atışları kavgadan endişe duyduğunu gösteriyordu. Kuşlar da birbirlerinin acılarını hissediyorlar. (...)

Hem kuşlarda hem de memelilerde bir nebze olsun empati varsa, bu kapasite sürüngen atalarına kadar uzanıyor olsa gerek. Ama bütün sürüngenler değil çünkü çoğu yavrularına bakmaz. Limbik sisteme duyguların beşiği diyen Amerikalı sinirbilimci Paul MacLean'e göre, bakım davranışının en önemli işareti yavruların "kayboldum" çağrısıdır. Küçük maymunlar bunu daima yapar: Anneleri onları geride bıraktığında, anneleri dönene kadar bağırırlar. Tek başına bir ağaç dalında otururken sefil bir halleri vardır; belli birine yönelmeyen "kuu" sesleri çıkarırlar uzattıkları dudaklarıyla. MacLean, yılan, kertenkele, kaplumbağa gibi çoğu sürüngende "kayboldum" seslenmesinin olmadığını tespit etmiştir.

Ancak birkaç sürüngen, yavru sıkıntıda ya da tehlike altında olduğunda seslenerek anneyi yardıma çağırır. Hiç elinize bebek timsah aldınız mı? Aman dikkat' Çünkü epey keskin dişleri vardır ama aynı zamanda gırtlaklarından gelen bir çığlık atarlar ve bu sesi duyan anne timsah sudan uçarak çıkar. Böylece sürüngen duygularından şüphe etmek neymiş öğrenirsiniz!
Frans de Waal (Bonobo ve Ateist)