DNA'sında yapılan modifikasyonlar yoluyla özellikleri değiştirilmiş olan bir canlıya GDO yani Genetiği Değiştirilmiş Organizma denir.

* GDO kısaltması, genetiği değiştirilmiş organizmaları belirtir.

* Genetiği değiştirilmiş (GD) canlılar, genomları doğal olmayan yollarla değişmiş organizmalardır (aslında tüm canlıların genomu doğal olarak dinamiktir ve doğal mutasyonlarla sürekli olarak her yönde değişime açıktır fakat GDO terimi sadece insan eliyle yapılan değişiklikler için kullanılır).

* Bir organizmanın genomunu değiştirerek, canlının özelliklerini değiştirebiliriz.

* Tüm canlılar genetik açıdan modifiye edilebilir, fakat yasalar genetiği değiştirilmiş insanların üretilmesini kısıtlıyor. Ayrıca diğer GDO'ların da üretimi ve dağıtımı sıkı düzenlemelere uymak zorunda.

* GDO'lara yaygın örnekler olarak, tarımda kullanılan GD ekinler ve tıbbi araştırmalarda kullanılan GD model organizmalar verilebilir.

GDO Nasıl Yapılıyor?

* Bir GDO üretmek için laboratuvar teknikleri sayesinde belirli DNA bölümleri silinerek ya da değiştirilerek, canlının kimi özellikleri değiştirilir.

* Ayrıca canlı genomuna yeni DNA parçaları ekleyerek de organizma özellikleri değiştirilebilir. Söz konusu parçaların kaynağı şunlardan biri olabilir:
-- Aynı türden alınan DNA
-- Farklı türden alınan DNA
-- Laboratuvarda yapay olarak üretilen DNA

* GDO yaratma sürecine "genetik mühendislik" adı verilir.



* Bir genomu değiştirmek için kullanılabilen çeşitli teknikler mevcuttur:
-- 'Agrobakteri aracılı' genetik modifikasyon, bitki genomuna yeni DNA eklemek için modifiye edilmiş bir mikrop kullanma tekniğidir.
-- 'Gen hedefleme' tekniğinde, bir genomun seçilen bölgelerine yeni DNA eklemek için homolog rekombinasyon adlı bir süreç kullanılır.
-- 'Genom düzenleme' tekniği ise belirli DNA dizilimlerini kesmek için tasarlanmış enzimleri kullanarak genomun seçilen bölgelerinin değiştirilmesidir.

Neden GDO Yapılıyor?

* GDO genellikle tıbbi, çevresel veya ticari amaçlarla üretiliyor.
-- GD beyaz mantarların, normalde kararmalarına neden olan genleri işlemeyecek şekilde değiştiriliyor. Böylece bu mantarlar kararmıyor ve raf ömürleri uzuyor (ya da uzamış gibi görünüyor.)
-- GD bakteriler, genomlarına insülin için bir gen eklenerek yetiştiriliyorlar. Bu sayede, bakteriler büyürken çok miktarda insülin üretiyorlar. Daha sonra bu insülin, şeker hastalarının kanındaki şeker oranını kontrol etmek için kullanılıyor.
-- Acer1 geninin psoriasis gibi cilt hastalıkları ile ilişkili olduğu düşünülüyordu. GD farelerin Acer1 genlerinin işlevi durdurularak, normalde bu genin ne yaptığı incelendi. Bu farelerin tüy kaybettikleri, cildin ısı ve su kaybı üzerinde daha az kontrolü olduğu görüldü.

GDO Ne Değildir?

* Organizmaların genomları zaman içinde doğal olarak değişir. Örneğin:
-- eşeyli üreyen canlılarda, yavru ebeveynlerinden DNA parçaları alır;
-- DNA kopyalanırken gerçekleşen hatalar sonucu mutasyonlar ortaya çıkar;
-- morötesi ışınım gibi çevresel etkenler DNA üzerinde değişiklik oluşturur.

* DNA üzerindeki bu değişiklikler "genetik modifikasyon" değildir; çünkü doğal yollarla olmuşlardır.

---

Kaynak: YourGenome, "What is a GMO?"
<http://www.yourgenome.org/facts/what-is-a-gmo>

---