Bilim insanları, sağlık ve hastalığı daha iyi anlayabilmek için, en yakın akrabalarımıza evrimsel çerçeveden bakarak insanlar arasında görülen çeşitliliği açıklayan bağımsız bir referans kaynağı sundular. Temple University profesörlerinden Sudhir Kumar ve çalışma arkadaşları tarafından geliştirilen bu yaklaşım Molecular Biology and Evolution dergisinin online sayısında yayınlandı. 

Temple University ve the Institute for Genomics and Evolutionary Medicine'dan Prof. Kumar şöyle diyor:

"İnsan genomunda görülen çeşitlilik iki yolla haritalandırılır: Bunlardan birisi 1,000 Genomes Project ve bunun gibi diğer yaklaşımlar tarafından kullanıldığı gibi tüm insanların genomlarını almak ve bunu bir araya getirerek bir redaksiyon oluşturmaktır. Öte yandan, buna alternatif olan ve bizim yaklaşımımızı belirleyen yöntem ise farklı türlerden elde edilen tüm genomları bir araya getirerek insan genom dizilimine dair referans noktasının ne olduğunu kestirmektir."

Kumar'ın yaklaşımı, evrimin en önemli göstergelerini (ve gözden kaçırdıklarını) ve pek çok tür arasında görülen genom korunumunu (ve sapmalar) gözlemleyerek, insanlar arasında görülebilecek olası mutasyonlara ve insan çeşitliliğinin geleceğine dair öngörülerde bulunabiliyor.


Araştırma ekibi, genomumuzun her bir pozisyonundaki muhtemel her evrimsel olasılığa dair öngörüde bulunabilmek için çalışmalarını, dünya üzerinde 500 milyon yıllık yaşam döngüsü olan 46 omurgalı türünü içeren evrimsel bir ağaca dayandırdı. Araştırma ekibi bu yöntemi insan genomunda (10 milyon pozisyondan daha fazla) protein kodlayan tüm genler üzerinde uyguladılar. Mutasyonların çoğunun zararlı olacağı bilgisiyle uyumlu bir şekilde, olası mutasyonların büyük çoğunluğunun (yüzde 94,4), çok düşük evrimsel olasılıklarının (0,05'den daha düşük) olduğunu buldular.


Ardından, insanların hastalıklarını ve adaptasyonlarını anlamayı sağlayacak, insan protein çeşitliliğinin ya da evrimsel varyomun (eVar) komple bir evrimsel kataloğunu oluşturdular. Ki bu yöntem farklı türlerin genomlarını anlamak için de uygulanabilir: Bu farklı türlerin evrimsel varyomu; zararlı ve zararsız mutasyonlara bakmak için 1000 Genomes Projesinden elde edilen halihazırdaki insan gen dizilimiyle kıyaslandı ve onları doğru şekilde tedavi etmede kullanılabilecek evrimsel olasılıklar olduğu bulgusuna ulaşıldı. Aynı zamanda ekip; kanserle alakalı mutasyonlara dair tutarlı öngörüde bulunabilecek evrimsel olasılıkların olduğunu ortaya koymak için kanser kriterleri veri bankasını kullandı.

Son olarak, araştırma ekibi; evrimsel olasılık verilerine dayandırıldığında evrimsel olarak pek olası olmayan (evrimsel olasılığı 0.5ten daha az), ancak 1,000 Genomes Project verilerinde her seferinde ortaya çıkan, oldukça fazla sayıda (36.691) çeşitlilik buldu. Bunu da Kumar ve araştırma ekibi adaptif evrimin ve bizi insan yapan unsurların güçlü bir adayı olarak öne sürdü.

Bu hikayenin en önemli yanı ise; eğer biz antik evrimsel tarihimizin bizim genlerimizin dizilimine dair öngörülerini bildiğimiz sürece, bu öngörüleri insan populasyolarında bugün gördüklerimizle karşılaştırabiliriz. İnsanlar arasında bir uyumsuzluk, hiç de olası olmayan bir değişim görüldüğünde, bu; bizimle ilgili bir durumun ya da bir proteinin değiştiğini gösterir.

---

Araştırma Referansı: Li Liu, Koichiro Tamura, Maxwell Sanderford, Vanessa E. Gray, Sudhir Kumar. A Molecular Evolutionary Reference for the Human Variome.Molecular Biology and Evolution, 2015; msv198 DOI:10.1093/molbev/msv198

---