Post Author Avatar
Baran Bozdağ
Boğaziçi Üniversitesi - Yazar / Editör
Ibaraki Üniversitesi'nden Aya Higuchi önderliğindeki araştırma ekibi IRAS 16547-4247'nin büyük kütleli yıldız oluşan bölgesini gözlemledi. Gözlem sonuçları çoklu (en az iki) erken döneminde yıldızlarda görülen gaz fışkırmaları olduğunu gösteriyor, ki bu da en az iki yeni yıldız oluşacağının göstergesi. Yıldızı çevreleyen gazla ilişkili olarak radyo dalgaları da gözlemlendi ve kum saatine benzer bir şekil oluşturacak çevresel bir gaz ve metanol salınımı tespit edildi. Yüksek kütleli bir yıldız oluşurken metanol gazının etkisinde bir kum saati şeklinin oluşması ilk kez gözlemlenen bir fenomen. Bu büyük kütleli yıldızların oluşumu uzun zamandır çok zor olduğu düşünülüyor çünkü bu kadar büyü kütleli yıldızlar kalabalık ve karmaşık bölgelerde birden fazla protoyıldızın (erken yıldız) bir araya gelmesiyle oluşuyor. Yıldızın büyüklüğü arttıkça Dünya'dan uzaklığı da artıyor ki bu çok normal.. Çünkü Dünya'ya yakın büyük yıldızlar Dünya'yı çok daha ciddi  etkileyecek hatta yörüngesine bile çekebilecektir. Gel gelelim, yeni teknik ve enstrümanlar yüksek açılı çözünürlük sağlayarak daha detay incelemeye de olanak veriyor.

Gece gökyüzünde parıldayan yıldızların hepsi de birbirinden farklı büyüklükte. Bazıları Güneş'in onda biri bazıları da yüz katından fazla kütleye sahip.. Bu kadar çeşitli kütlelerde yıldız oluşumunun sebebi ve tetikleyicisi olan faktörler en önemli astronomik sorular olarak bilimcilerin aklında yer etmiş durumda. Bu gizemleri çözmek için, hep daha detaylı bir gözlem ve bu yıldızların oluşum aşamalarının izlenmesi gerekiyor.

Yüksek-kütleli yıldız oluşumu (Güneş'in 10 katı veya daha fazlası) için daha keşfedilecek çok fazla şey var. Ancak buradaki zorluğun sebebi yüksek-kütleli yıldız oluşumunun çok daha hızlı gerçekleşiyor olması ve çok daha nadir olması. Dünya'dan uzaklıkta en temel dertlerden birisi, şöyle ki düşük-kütleli yıldızlar yaklaşık 500 ışık yılı  uzaklıkta gözlenebiliyorken, incelenebilecek yüksek-kütleli yıldızlara 1500 ışık yılından önce (Orion Nebula en yakın büyük yıldız bu uzaklıktadır) rastlanmıyor bile.Bu anlamda ciddi oranda yüksek çözünürlük gerekiyor.

dev-yildiz-olusumunun-kompleks-yapisi-bilimfili-comAraştırma ekibi, yüksek şiddetli kızıl ötesi ışınlarla Scorpion ile aynı doğrultuda olan IRAS 16547-4247 'yi gözlemledi. Bu nesne güçlü radyasyon (Güneşin 60 katından fazla parlaklıkta) yayan ve Güneş kütlesinin 1300 katı kadar yüksek yoğunluklu molekül bulutu ile kaplanmış ve Dünya'dan da 9500 ışık yılı uzakta olan bir cisim. Bölgeden yapılan daha önceki moleküler karbon monoksit radyo gözlemleri bir çift gaz çıkışı noktasına işaret ediyordu, ki bu gök bilimciler için genç yıldızlara işaret ediyor. Merkezdeki parlaklığa işaret eden farklı radyo gözlemleri de mevcut.. Bölgedeki gaz kinematiği mevcut teleskoplarla gözlemlendiğinde bu bölgede protoyıldızlar olduğu kanıtlanamıyor ne var ki, gök bilimciler çoğunlukla bu bölgenin gerçekten de yeni bir yüksek-kütleli yıldızın doğumuna ev sahipliği yaptığını düşünüyor.

IRAS 16547-4247 'nin  çevresindeki gaz kinematiğini incelemek için araştırma ekibi, moleküler CO (karbonmonoksit ve metanol) yayılım çizgilerini gözlemlediler. Buna dayalı  olarak yapılan ilk kütle hesaplamasına göre merkezde Güneş kütlesinin ortalama 15 katı büyüklüğünde yoğun gaz bulutları bulunuyor. Mevcut büyüklük ise yüksek-kütleli yıldız oluşumuna olanak verebilecek bir büyüklük olarak kaydedildi.

Kuzey - güney doğrultusunda buğulu bir şekilde yayılmış bir CO (karbonmonoksit) gaz çıkışının gözlemlenmesi aslında çift yayılımının bir göstergesi olarak değerlendirildi. Yani bölgede bulunan en az iki protoyıldızdan saçılan hem kuzey-güney hem de doğu-batı yönlü gaz çıkışları olduğu düşünülüyor.

Dahası ekip, metanol yayılımının IRAS1654-4247'nin merkezinde ve kum saati şeklinde olduğunu tespit etti. Normal şartlarda bu gaz bulutunun en üstünde oluşan metanol, sıcaklık herhangi bir şekilde çok yükseldiği zaman hem toz bulutundan ayrılıyor hem de çok büyük bir radyasyon yayıyor. Burada bir devir daim olduğu düşünülüyor; karbonmonoksite dik bir şekilde yayılan metanol kum saatine benzer bir şekil yaratıyor, merkezin çevresindeki gazlar tarafından etkileşimle üretiliyor ve protoyıldızdan uzağa oğru saçılıyor ve ısının artmasına sebep oluyor ki bu da daha fazla etkileşime ve sonuçta daha fazla metanol üretimine sebep oluyor. Benzer şekilde kumsaatleri daha çok düşük- kütleli protoyıldızların çevresinde görülüyor. Bu bağlamda araştırma dahilindeki bulgular bir ilk niteliğinde. Dahası, daha önceki çalışmalar karbonmonoksit yayılımının mevcut yüksek radyo dalgalarına sebep olduğuna işaret ediyordu, halbuki bu oluşum örneği için bu bilinemezdi. Şimdi ise yüksek çözünürlüklü gözlem sonucunda aşırı hızlı gaz çıkışının ve çevresel gaz etkisinin yüksek radyo dalgası oluşumuna sebep olduğu görülmüş oldu.

Tüm veriler bir araya getirildiğinde aynı Orion Nebula gibi bir büyük yıldız oluşum aşamasından kolaylıkla söz edilebilir. Dahası Orion Nebula'dan 7 kat daha uzakta olan bu yeni yıldız oluşumunun gözlemlenmesi ile en yüksek çözünürlüklere ilk kez ulaşıldı. Burada kullanılan ALMA (Atacama Large Millimeter/submillimeter Array ) gelecekte gerçekleşecek daha önemli bulgulara ve araştırmalara işaret ediyor.




Görsel : Sanatçının gözünden IRAS 16547-4247'den yayılan çevresel gaz ve oluşan şekil resmedilmiş. Merkezde yüksek yoğunluklu gaz bulutu ve çoklu protoyıldız kümesi , merkezden iki yöne doğru yayılan gaz rüzgarı gösteriliyor.  ALMA(ESO/NAOJ/NRAO)
Referans : Phys.org , ALMA disentangles complex birth of giant stars, phys.org/news/2015-04-alma-disentangles-complex-birth-giant.html



Kaynak ve İleri Okuma
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir