Görsel Kaynak: National Geographic

Antartika ve Avustralya dışındaki kıtaların her birinde, kıtaya özgü büyük kedi türleri vardır veya geçmişte olmuştur. Kuzey ve Güney Amerika'nın büyük kedileri jaguar ile soyu tükenmiş durumdaki Amerika aslanıdır. Afrika'nın kendi aslanları ve leoparları vardır. Asya'da bulunduğunuz yere bağlı olarak kaplanlar, leoparlar, kar leoparları ve bulutlu leoparlar bulabilirsiniz. Ayrıca Kuzey Afrika'dan Avrupa, Asya ve Alaska'ya kadar kalıntılarına rastlanabilen bir diğer soyu tükenmiş aslanın daha olduğu bilinmektedir: Avrupa mağara aslanı.

Peki acaba bu büyük kediler ilk olarak nerede ortaya çıktı? 2010 yılında keşfedilen bir fosil kafatası ile diş üzerinde yapılan incelemelerden, bu soruya ilişkin elde edilen bulgular Proceedings of the Royal Society B dergisinde yayımlandı. Araştırmacılar düşüncesine göre, büyük kedilerin atası Tibet'te yaşamıştı.

Büyük kedilerin geldiği yerin neresi olduğunu bulmak, çok az fosil olması nedeniyle güç bir iştir. Bilimciler kedigillerin soy ağacını çıkarmak için DNA çözümlemeleri yaptı. Fakat ellerindeki az sayıdaki fosillerle pek de uyumlu sonuçlar çıkmadı. Özellikle de Tanzanya'da bulunan 3,8 milyon yaşındaki bir büyük kedinin fosilleşmiş diş parçaları, her şeyi allak bullak ediyordu.



Himalayalar'ın Tibet'teki ücra bir köşesinde keşfedilen yeni bir fosilin Afrika fosillerinden daha eski olduğunun anlaşılmasıyla beraber, büyük kedilerin kökenine ilişkin yeni düşünceler filizlenmeye başladı. Söz konusu fosil yaklaşık 4,42 milyon yaşında. Bulunan kafatası, kar leoparının yakın akrabası olan yetişkin bir kediye ait. Kar leoparından yaklaşık %10 daha ufak ve yeni bir tür adını hak edecek denli benzersiz özelliklere sahip: Panthera blytheae.



New York Doğal Tarih Müzesi'nden Jack Tseng liderliğinde bir araştırma ekibi tarafından keşfedilen Tibet fosili, yeni bir büyük kedi aile ağacının çizilmesini gerektirdi. Buna göre bulutlu leopar büyük kedilerin ortak atasından 16 milyon yıl önce ayrılmış. Bundan birkaç milyon yıl sonra üç kedinin (P. blytheae, kar leoparı ve kaplan) dahil olduğu bir grup dallanmış. Daha sonra ise ikinci bir grup (jaguar, leopar, aslan, Amerika aslanı, Avrupa mağara aslanı) dalı oluşmuş.

Eldeki bu verilere bakılırsa büyük kediler Asya'nın orta ya da kuzey kısımlarında, muhtemelen de Tibet'te belirmiş olmalı. Tüm türlerin ne zaman evrildiğini ve dünyaya yayıldığını net olarak bilebilmek için ise daha fazla veri gerekiyor. Bu soruları yanıtlamak için henüz yeterince fosile sahip değiliz.

P. blytheae kafatasının keşfi büyük kedilerin soy ağacını aydınlatmanın yanı sıra, kar leoparı ekolojisine ilişkin ipuçları da veriyor. Kar leoparları cesur avcılardır ve kendilerinden üç kat daha büyük hayvanları bile avlayabilirler. Avları arasında mavi koyunlar ve çiru adı verilen Tibet antilopu da bulunur. Fosil bulguları, bu hayvanların, yeni fosillerin keşfedildiği Zanda Çanağı'nda bulunduklarına işaret ediyor. Anlaşılan çevre çok fazla değişmemiş; milyonlarca yıl önce o bölge tıpkı bugün olduğu gibi sarp kayalıklarla dolu imiş. Yani soğuğa çok iyi uyumlanmış durumdaki kar leoparının ve avlarının izleri milyonlarca yıl öncesine kadar takip edilebilir.

Bu antik ilişkinin daha ne kadar sürebileceği ise biz insanlara bağlı. Mavi koyun halen oldukça bol, fakat kar leoparı ile çiru ne yazık ki insan avcıların gözde avları arasında bulunuyor ve soyları tükenme tehlikesi ile karşı karşıya; tıpkı gezegenimizdeki pek çok diğer canlı türü gibi.

---

Kaynaklar:

• Science News, "Tibet may be ancient home of big cats"
  <https://www.sciencenews.org/blog/wild-things/tibet-may-be-ancient-home-big-cats>


• Slide, "How We Found the Oldest Big Cat"
  <http://www.slate.com/articles/health_and_science/science/2013/11/blythe_s_panther_discovery_tibet_expedition_to_find_oldest_big_cat.html>

İlgili Makale: <http://rspb.royalsocietypublishing.org/content/281/1774/20132686>

---