Görünüşe göre bir hayvanın cinsel davranışının beyinde belirlenmesi sürecinde bağışıklık hücrelerinin önemli bir rol oynayabileceği ihtimali sinirbilim araştırmalarında genellikle göz ardı edilmiş. Peki cinsel davranış söz konusu olduğunda biz insanlar; daha "maskülen" ya da daha "feminen" davranma noktasında beynimizdeki belirli bazı hücrelere dayalı yaşıyor olabilir miyiz?

İşte 7 Ağustos'ta (2018) Journal of Neuroscience'da yayımlanan ve sıçanlar üzerinde yürütülen bir araştırmada, mast hücreleri olarak isimlendirilen belirli tipteki bağışıklık hücrelerinin beyindeki varlığının, hayvanın cinsel davranışı üzerinde bir etkiye sahip olup olmadığına odaklanıldı.

Araştırmada, mast hücrelerinin cinsel davranış üzerindeki rolünü daha iyi kavrayabilmek adına fetal dönemdeki erkek sıçanlardaki bu hücreler "pasif" hale getirildi ve yaşamlarının sonraki aşamalarında sıçanların davranışları gözlemlendi. Yapılan deneylerde, mast hücreleri pasif hale getirilen bu erkek sıçanlardan biri çiftleşmeye hazır bir dişi ile eşleştirildi ve erkeğin cinsel olarak dişiyi ikna edip edemeyeceği; yani çiftleşme için onu kovalayıp kovalamayacağı gözlemlendi.

Deneyler sonucunda denek erkeklerin, sıradan erkeklere kıyasla dişi sıçanlara çok daha az ilgili oldukları ve neredeyse dişiler gibi davrandıkları görüldü.

Araştırmanın bir diğer ayağında ise yeni doğmuş dişi sıçanlardaki mast hücrelerinin aktivasyonu uyarıcı bir kimyasal kullanılarak değiştirildi. Bu dişilerin ise yetişkinliklerinde erkek gibi davrandıkları görüldü. Erkek gibi davranan bu dişilerin, erkek üreme davranışlarına girecek bir donanıma sahip olmalarına rağmen erkek cinsel davranışları gösterdiği ve diğer dişilerle çiftleşmeye çalışma noktasında son derece istekli oldukları gözlemlendi.

Araştırmada, --sıçanlarda erkek özelliklerinin gelişiminde önemli bir role sahip olan-- östrojenin, beyinde mast hücrelerini aktifleştirdiği ve bu mast hücrelerinin de hayvanın cinsel gelişimini yönlendirdiği bulgusuna değiniliyor. Cinsiyet farklılıklarının erken çocukluk döneminde hormonlar tarafından programlandığını biliyoruz ancak beyin ve davranış oluşumunda hücresel düzeydeki değişikliklerin bu sürece katkısının ne olduğuna dair sınırlı sayıda bilgi sahibiyiz. Journal of Neuroscience'da yayımlanan bu çalışmada, beyin gelişimi ve cinsiyete özgü beyin gelişimini yönlendiren temel mekanizmanın ne olduğu üzerine odaklanıldı ve allerjik tepkilerde görev alan bağışıklık hücresi tipi mast hücrelerinin önemli bir rol oynadığı bulgusuna erişildi.

Araştırmacılar, eğer ki insan gelişimi de sıçanlar üzerinde yürütülen bu araştırmadaki bulguları yansıtırsa; gebelik dönemindeki allerjik bir reaksiyon, yaralanma ya da inflamasyon gibi nispeten küçük etkilerin yavrularda cinsel davranış gelişimini yönlendirmesinin olası olduğunu ileri sürüyor. Hatta ekibe göre, hamilelik sırasında antihistaminler veya ağrı kesiciler almanın bir rol oynayabileceği bile düşünülüyor. Öte yandan bu keşif, otizm de dahil olmak üzere erkeklerde daha yaygın görülen psikiyatrik ve nörolojik bozuklukların risklerini açıklamaya yardımcı olabilir.

Beyindeki Bağışıklık Hücrelerinin Potansiyel Rolleri

Araştırmacılara göre beyindeki bu mast hücreleri, nispeten az sayıda olsalar bile yaşam boyu beyin gelişimi için çok önemli roller üstlenmektedir ve bu yüzden de insan beynindeki farklı tipteki bağışıklık hücrelerinin potansiyel rollerine ilişkin de detaylı çalışmalar yapılmalıdır.

Öte yandan araştırmada, hipotalamusun bir kısmını oluşturan beynin pre-optik bölgesine odaklanıldı. Görünüşe göre beynin bu bölgesi, erkek tipi üreme davranışında son derece önemli bir rol üstleniyor. Mast hücrelerinin erkeklerde inhibe edilmesi, hem nöronal pre-optik bölgenin hem de mikroglial morfolojinin maskülenliğini baskılarken, dişilerde aktifleştirilen mast hücreleri; --az sayıda da olsa--  yetişkin cinsel davranışının erkeksileştirilmesinin yolunu açıyor.

2014 yılı Mayıs ayında, The Neuroscientist'de yayımlanan bir araştırmada, cinsel davranışı yönetmede bir başka beyin hücresi tipi olan mikrogliaların rolü açığa çıkarılmıştı. Bu yeni çalışmada ise mast hücrelerinin mikroglia hücrelerini aktifleştirdiği bulgusuna ulaşıldı. Bunun yanı sıra araştırmada belirtilen davranışsal değişimlere ek olarak, hücresel seviyedeki değişimler de gözden geçirildi. Bu noktada, yeni doğmuş dişi sıçanların, erkeksileştirici hormon olan östrojen hormonuna bir doz maruz kalmalarının beyindeki mast hücrelerinde artışa neden olduğu görüldü. Bu hücrelerin, erkek tipi-beyin örgüsünü aktive etmek için diğer beyin hücrelerini (mikroglia) uyaran histamin salgıladıkları görüldü.