Balığın göz küresinde yaşayan yaygın bir parazit, görünüşe göre, balığın davranışlarının arkasındaki bir kontrol mekanizması gibi çalışıyor.

Diplostomum pseudospathaceum Latince ismine sahip olan parazit, genç halde iken konak canlısına avcılardan koruma noktasında yardımcı oluyor. Fakat parazit olgunlaştığında, balığın, balıkçıl bir kuş tarafından av olması için "elinden gelen" her şeyi yapıyor, böylelikle de kendi hayat döngüsünü devam ettiriyor.

Göz yuvarlağında yaşayan parazitin hayat döngüsü üç farklı hayvanda gerçekleşiyor. İlk olarak, bir kuşun sindirim sisteminde çiftleşen parazitler yumurtalarını kuşun dışkı yoluna gönderiyor. Yumurtalardan, suyun içerisinde çıkan larva, bulaş olmak için tatlı su salyangozları arıyor. Salyangozun içerisinde büyüyen ve çoğalan parazit ardından suya bırakılıyor ve artık bir sonraki konak canlısı olan balığın izini sürmek için hazır halde bulunuyor. Balığın derisine tutunan parazit burada kendisine bir delik açarak balığın içerisine giriyor ve gizlenmek ve büyümek için balığın gözüne doğru bir yolculuğa çıkıyor. Sonrasında, balık bir kuş tarafından avlanıyor ve döngü tekrar başlıyor.

Esasen, pek çok parazit konak canlılarının davranışlarını kendi hitiyaçlarına göre değiştirebilir. Örneğin, farelere bulaşan, Toxoplasma gondii isimli bir parazit, farenin doğal kedi korkusunu kaybetmesine sebep oluyor, çünkü parazit üremek için kedinin vücuduna ihtiyaç duyar.

2015 yılında Moskova'daki Severtsov Institute of Ecology and Evolution'da yapılan bir araştırmada, olgunlaşmamış larvanın bulaştığı balıkların, her zamankinden daha az bir aktiflikle hareket ettiği, böylelikle de avcılarına daha az görünür oldukları ve enfekte olmayan balıklara kıyasla bir ağ ile yakalanmalarının daha zor olduğu bulgusuna ulaşılmıştı.



Çalışmayı yürüten aynı ekip, gözlerinde olgun (konak kuşta üremeye hazır haldeki) parazit bulunan gökkuşağı alabağını test etti. Araştırma ekibi, bu alabalığın, parazite enfekte olmayan balıklardan daha aktif şekilde yüzdüğü ve suyun yüzeyine daha yakın kaldığı bulgusuna ulaştı.

Balığın her iki davranışı da onu kuşlar için cazip bir av haline getirir. İlginç bir biçimde, araştırma ekibi balığın bulunduğu su tankının üzerinde kuş saldırısını simüle eden bir saldırı gölgesi oluşturduğunda, balıkların donup kaldığı ancak enfekte balığın, enfekte olmayan balıklardan daha sonra tekrar yüzmeye başladığı görüldü.

Behavioral Ecology and Sociobiology'de yayımlanan her iki çalışma da, göz parazitinin yaşına bağlı olarak konak canlısının davranışlarını nasıl manipüle ettiğini ortaya koyuyor. Olgunlaşmamış parazitler, oldukça gençtir ve üreme aşamasına gelmemiştir, bu yüzden de amacı; içerisinde yaşadığı canlıyı korumaktır. Buna karşın, olgun parazitler ise üremeye hazır haldedir ve bunu yapabilmek için de bir kuşun bağırsağına girmesi gerekir.

Donma ve Ardından Tekrar Yüzme Zamanlaması

Geçmişte yapılan bazı çalışmalar, parazite enfekte olmuş balıkların görme yetilerindeki bozukluktan kaynaklı olarak farklı davranış biçimleri gösterdiğini ileri sürmüştü. Fakat bu çalışmayı yürüten araştırmacılar ise, görme bozukluklarının, balıklardaki donmanın ardından tekrar yüzme davranışlarındaki zamansal farklılıkları ya da parazitin yetişkin ve genç formlarının birbirinin zıttı etkiler oluşturmasını açıklamada yetersiz kaldığını ileri sürüyor.

Ayrıca, araştırma ekibi, balıkların hem yetişkin hem de genç parazitlere enfekte olduğunda, muhtemel saldırının sonrasındaki tekrar yüzmeye başlama zamanlarının ne kadar sürdüğünü test etti. Bu davranışların da yalnızca yetişkin parazite enfekte olmuş balıklarda görüldüğü bulgusuna ulaştı. Bu noktada da, --yetişkin ve genç-- parazitlerin amaçları zıtlık gösterdiğinde, yetişkin parazitlerin bariz bir biçimde kazanan olduğu görüldü.

Max Planck Institute, Evrimsel Biyoloji bölümünden parazit bilimciler; bu durumun, genç parazitlerin konak canlılarının av olma ihtimallerini azalttığı, yetişkin parazitlerin ise bu ihtimali arttırdığı örgüsüyle de uyum gösterdiğini ileri sürüyor. Yapılan birkaç çalışma da, tek bir konak canlıdaki yetişkin ve genç parazitlerin birbirlerinin amaçlarına zıt biçimde örgüyü ortaya çıkardıklarını ortaya koyuyor.

---

Kaynaklar Ve İleri Okuma:

--Behavioral Ecology and Sociobiology. "Changes in host behaviour caused by immature larvae of the eye fluke: evidence supporting the predation suppression hypothesis." https://link.springer.com/article/10.1007/s00265-015-1984-z
--Behavioral Ecology and Sociobiology. "Deterioration of basic components of the anti-predator behavior in fish harboring eye fluke larvae." https://link.springer.com/article/10.1007/s00265-017-2300-x?wt_mc=alerts.TOCjournals
--NewScientist. "Parasite living inside fish eyeball controls its behaviour." https://www.newscientist.com/article/2129880-parasite-living-inside-fish-eyeball-controls-its-behaviour/ (reached on: May 4, 2017)
--Bilimfili.com "Toksoplazma Sadece Kedilerden mi Bulaşır?" https://bilimfili.com/kedinizden-bulasmasi-muhtemel-olumcul-parazit/

---