Rhesus makakları, vahşi doğada oldukça kullanışlı olabilecek zihinsel bir başarı geliştirdi. Maymunlar, bir listedeki parçaların sırasını herhangi bir ödüle ihtiyaç duymadan hatırlayabiliyor ve öğrenebiliyor. 30 Temmuz'da (2019) Science Advances'da yayımlanan bir çalışmada, Rhesus makaklarına, listedeki parçaların listeden çıkarılmış çiftleri tekrar tekrar gösterilerek listedeki öğelerin sırasını öğrenmeleri sağlandı. Hayvanlar, listedeki öğelerin çiftlerine dair basit bir mantıksal sonuç işlemi yürüttüler.

Aralarında Yelda Alkan'ın da bulunduğu Columbia Üniversitesi bilimcileri tarafından yapılan çalışmada, Rhesus makaklarının herhangi bir ödüle ihtiyaç duymadan basitçe tümdengelimci akıl yürütme biçimini işlettikleri görüldü: "Eğer A, B'den önce geliyorsa ve B de C'den önce geliyorsa o halde A; C'den önce gelir."

Ödülün hayvanlar için güvenilir bir rehber olmayacağının düşünüldüğü deneyde, maymunlara bir listedeki görsellerin sırası üzerine egzersizler yaptırıldı. Ardından listedeki iki görsel için hangisinin diğerinin ardından geldiği konusunda seçimler yapmalarını gerektiren deneylere tabii tutulan makakların, egzersizlerde elde ettikleri bilgiyi bu seçimlerde kullandıkları görüldü.

Geçmişte yapılan araştırmalar; maymun, ape, güvercin, sıçan ve karga gibi çeşitli canlıların bir listedeki parçaları sıralayabildiklerini göstermişti. Ancak insan olmayan bu canlıların, söz konusu bu doğru tepkileri yalnızca ödül elde etmek için mi yoksa belirli listeler hakkında edindikleri bilgiyi kullanarak mı verdikleri konusunda tartışmalar sürüyor. Bu yüzden de Science Advances'da yayımlanan bu çalışmada, araştırmacılar herhangi bir ödül kullanmadı.

Ödülün Etkisi Ortadan Kaldırılıyor

Araştırma ekibi, dört maymunla, bir listedeki yedi görselin sıralanmasını içeren 600 kadar denemeden oluşan deney seansları tasarladı. Söz konusu görseller; bir sıcak hava balonu, bir zebra ve bir mısır başağı gibi resimlerden oluşuyordu. Bazı seanslarda, hayvanlar listedeki iki görüntünün hangisinin daha sonra geldiğini doğru tespit ettiklerinde genellikle daha büyük bir ödül alırken; yanlış bir cevap için de daha küçük bir ödül aldı. Diğer seanslarda ise, yanlış cevaplar, doğru cevaplara kıyasla daha büyük ödülle ödüllendirildi. Böylelikle de ödülün, hayvanların yapacağı seçimlere olan etkisi ortadan kaldırılmış oldu. Söz konusu ödül ise, kısmen susuz kalmış primatlara sunulan fazla ve az miktarda verilen suydu.

Deneylerin sonunda, maymunların her iki ödül koşulunu içeren denemelerde de birkaç küçük hata dışında listedeki öğeleri sıralamayı öğrendikleri görüldü. Ancak doğru cevaplar için büyük ödüllerin verildiği denemelerde, listenin biraz daha hızlı öğrenildiği gözlemlendi.

Araştırma, insanlar gibi, maymunların da daha sonraki seçimleri için rehberlik eden liste çiftlerini zihinsel olarak bir araya getirebildiklerine dair deliller sunuyor. Bu durum vahşi doğada değerli bir beceri teşkil edebilir; çünkü pek çok hayvan, grup içerisindeki diğerlerinin sosyal hiyerarşide nerede durduğunu takip etmek zorundadır. Sıralı bilgileri oluşturma, saklama, kullanma ve referans verme yeteneği, bireyler arasındaki ilişkileri takip etmek için evrimsel olarak eski, etkili bir mekanizma olabilir.