Latince direkt karşılığı bulut anlamına gelen 'nebula' terimi evrende çeşitli sebeplerle oluşabilen gaz ve katı maddelerin ve ışımaların genel bir bulutumsu görüntüsünü ifade eder. Daha açık bir ifadeyle nebula, intergalaktik alanda tozlar, hidrojen ve helyum gazları, plazmadan oluşan bulutumsulardır. Yıldızlar arası medyum (ortam) içine çökelerek moleküller arası kütle-çekim kuvvetleri ile etkileşim halinde bir araya geldiğinde nebula oluşumu görülmektedir.

Galaksiler dışında veya sistemler dışında kalan uzayın boşluktan ibaret olmadığının en somut kanıtlarından biri olan nebula formasyonu, NASA/ESA'ya ait Hubble teleskobunun yeni ve ezber bozan bulgusu ile, tanımına bir kaç atom ve molekül daha eklendi.



Yukarıda görülen, Hubble Uzay Teleskobu tarafından alınan görüntüde, evrende çok nadir olduğu bilinen küçük nebula yapılarından biri olan NGC 6153 adındaki planetar nebula (gezegensi bulut) görülüyor. Çoğunlukla bir ışık yılı genişliğe sahip olan bu küçük yapılar sürekli genişlediğinden kısa süreler içinde gözlemlenmesi gerekiyor* ve bu yüzden de bu kadar nadirler. NGC 6153 adındaki resimdeki nebula ise Dünya'dan 4.000 ışık yılı uzakta bulunuyor.

Sönük sis şeklindeki mavi alan, Güneş benzeri bir yıldızın bünyesindeki yakıtın çoğunu tükettikten sonraki kalıntılarını gösteriyor. Bu gerçekleştiğinde, yıldızın dış katmanları, yine yıldızın parlak aşırı sıcak çekirdeğinden çıkan yüksek enerjili ultraviyole ışınlar tarafından fırlatılarak atılıyor, uyarılıyor ve iyonize oluyor - böylelikle nebula'yı oluşturuyor.

NGC 6153 bir gezegensi buluttur; döngülerle ve liflerle dolu eliptik bir şekle sahiptir. Ancak bu gezegensi bulutu ilginç yapan nokta bu özellikleri değil..

Ölçüm ve hesaplamalara göre, NGC 6153 yüksek miktarlarda neon, argon, oksijen, karbon ve klorin içeriyor. Burada yüksek miktarlarla kastedilen miktarı NASA şöyle tanımlıyor: 'Tüm güneş sisteminde bulunanların üç katından fazla miktarda'.

Keşfedilen bulutsu Güneş'in barındırdığı nitrojen (azot) miktarının 5 katından fazla nitrojeni de içeriyor. Bir yıldız bahsi geçen atomlara ve moleküllere zamanla büyüdükçe ve evrimleştikçe sahip olabilse de, mevcut bulutsuyu oluşturan yıldızın oluşumundan sorumlu gaz bulutunda bu elementlerden hali hazırda çokça var olduğu düşünülüyor.

* Ortalama bir nebula'nın (örnek olarak Dumbell Nebula baz alındığında) 10.000 yıl gibi bir sürede tamamen yoğunluğu azalarak dağıldığı bu yüzden de gözlemlenebilir çok az sayıda gezegensi bulut olduğu savı bulunuyor.

 

---

Referans : NASA Official Website, Hubble View of a Nitrogen-Rich Nebula, www.nasa.gov/image-feature/goddard/hubble-view-of-a-nitrogen-rich-nebula

---