Post Author Avatar
Yusuf Cem Durakcan
Boğaziçi Üniversitesi - Çevirmen/Yazar
Beyaz toz şeker ile sofra tuzunu karıştırmak oldukça kolaydır. İstemeden oldukça tuzlu bir kek ya da şekerli bir akşam yemeği pişirebilirsiniz. Fakat ilk bakışta tek yumurta ikizleri gibi görünen toz şeker ile tuzu ayırmanın kolay yolları da var; iki maddeye ayrı ayrı su eklerseniz, birbirlerinden tamamen farklılaşırlar. Su ekleyince şeker ve tuz kristalleri çözünmeye başlarlar fakat şeker, tuza kıyasla daha yapışkandır. Peki, bu neden kaynaklanıyor olabilir, yani şeker neden yapışkandır?

Şekerin suda çözününce yapışkan olmasını sağlayan anahtar etmen; hidrojen bağlarıdır. Şekerin oda sıcaklığında katı olduğunu bilmeyen yoktur, şeker molekülü de karbon, hidrojen ve oksijen atomlarından oluşur. Her bir şeker kristali bozulmamış şekilde diğerine yapışmadan aynı ortamda bulunabilir yani elinizi bir şeker çuvalı içerisine kolaylıkla batırabilirsiniz ya da şekeri kolaylıkla elekten geçirebilirsiniz. Fakat sıvı ile karşılaştığı zaman, şekerin daha önce güçlü olan oksijen-hidrojen bağları kırılmaya başlar ve bir başına kalmış hidrojen atomları tutunmak için başka şeyleri ararlar.

Ortalıkta başıboş dolaşan hidrojen atomlarından bazıları en yakınındaki yüzeye (elinizi şekerli suya daldırırsanız, en yakın yüzey eliniz olur) yapışırken, bazıları sıvı içerisindeki hidrojen moleküllerinin üstüne tutunur; bazıları ise şeker içerisindeki diğer hidrojen ya da oksijen atomlarına bağlanırlar. Sonuç: yapış yapış bir yapıdır. Eğer elinizle oldukça az miktarda da olsa şekeri tutarsanız  yapışkanlığını hissedebilirsiniz. Tuzda ise durum daha farklıdır. Tuz, sodyum ve klor atomlarından oluşur. Su içerisinde tuzu çözdüğünüzde ortalıkta yapışacak bir şey arayan hidrojen atomları olmadığından, yapışkan bir yapı da oluşturmaz.

Burada aklınıza bir soru daha gelmiş olabilir. Bir su molekülünün iki hidrojen ve bir oksijen atomundan oluştuğunu biliyoruz. Ayrıca hidrojen bağları su içerisinde de mevcut. Peki neden suya elimizi batırdığımızda yapışkan bir his bırakmıyor? Bu durum şekerin suya göre oldukça karmaşık bir yapıda olmasından kaynaklanıyor. 1 molekül şeker içerisinde 12 karbon atomu, 22 hidrojen atomu ve 11 oksijen atomu bulunur. Ayrıca şeker içerisinde suya kıyasla çok daha fazla hidrojen bağı mevcuttur. Bu sebeple şeker içerisindeki bağlar kırıldığı zaman, etrafta bulduğu şeye yapışmak için dolaşan çok sayıda hidrojen atomu ortaya çıkar ve hidrojen atomunun sayısı ne kadar fazla olursa, hidrojen atomlarının etraftaki diğer molekül ya da atomlarla etkileşime girme ihtimali de o kadar artar. Bu etkileşim diğer şeker molekülleri ile de olabilir. Şekerin kırılan bağlarıyla ortaya çıkan hidrojen atomlarının kurduğu etkileşimler ayrıca sağlamdır; çünkü çok sayıda hidrojen atomu bu etkileşimlerde yer alır.

Diğer taraftan, bir su molekülü yalnızca iki hidrojen ve bir oksijen atomundan oluşur. Yani çok fazla yapışma ihtimali oluşturamaz. Su, kendi arasında kurduğundan daha iyi etkileşimleri yüzeylerle oluşturabilir. Fakat bu etkileşimler şekerin kurduğuna kıyasla daha az güçlüdür.




Kaynaklar ve ileri okuma:

  • Field, Simon Quellen. "Why is honey so sticky?" 200 Questions about Chemistry. http://questions.sci-toys.com/WhyIsHoneySoSticky

  • The Chemical Reporter Podcast. "Why is sugar sticky?" http://www.basf.ca/group/corporate/ca/en_GB/news-and-media-relations/podcasts/chemical-reporter/sugar

  • The Naked Scientists. "What makes things sticky?" July 25, 2013. (April 2, 2015) http://www.thenakedscientists.com/HTML/questions/question/1000174/






Bu içerik BilimFili.com yazarı tarafından oluşturulmuştur. BilimFili.com`un belirtmiş olduğu “Kullanım İzinleri”ne bağlı kalmak kaydıyla kullanabilirsiniz.
Kaynak ve İleri Okuma
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir