19.yüzyılda yaşamış olan Fransız doğabilimci Georges Cuvier, tek bir dişe bakarak dişin sahibi olan canlının tüm iskeletini gözünde canlandırabildiğini söylemişti. Bu aşırı iddialı bir beceri olsa da, dişlerin canlının yaşam biçimi ve dolayısıyla yaşamına uygun vücut şekli konusunda geniş çaplı bilgi verdiği bir gerçek. Geçtiğimiz aylarda Japonya'nın Kuwajima bölgesinde bulunan düzinelerce fosilleşmiş diş, işte bu nedenle büyük bir keşif yapılmasını sağladı. Araştırmacılar, bulunan dişlerin yeni bir tritilodontid türüne ait olduğunu açıkladı.

Tritilodontid ailesi, memelilerin sürüngenlerden evrilme sürecindeki halkalardan biri. Memeli-benzeri sürüngenler familyasının bilinen son üyesi olan bu canlıların, memelilerin yüksek kapasiteli işitme duyusu gibi özellikler geliştirmesiyle birlikte soylarının tükendiği düşünülüyordu. Fakat Kuwajima'da bulunan dişlerden anlaşıldığı kadarıyla, tritilodontidler ilk memeli türlerinden bazıları ile milyonlarca yıl boyunca birlikte varolmuş. Bu da memelilerin ortaya çıkar çıkmaz, çok kısa süre içinde memeli-benzeri sürüngenleri yok ettiği yönündeki tahminlerde değişiklik yapılması gerektiğini gösteriyor.

"Tritilodontidler, ısırdıklarında parça koparmalarını sağlayan benzersiz dişlere sahip otçullardı. Memelilere çok benzeyen özellikler taşıyorlardı. Örneğin büyük olasılıkla sıcakkanlıydılar. Ancak taksonomi bakımından sürüngen sınıfına giriyorlardı; çünkü memelilerin işitme duyularını güçlendirmek için kulaklarında kullandıkları kemikler, tritilodontilerin hala çenelerinin bir parçasıydı," diyor çalışmayı özetleyen makalenin yazarı Kyoto Üniversitesi'nden Hiroshige Matsuoka.

Kuwajima'da Kretase döneminden kalma bir jeolojik katmanda kazı çalışması yapan bilimciler, dinozor, kaplumbağa, kertenkele, balık, çeşitli bitki türleri ve Mezozoik memeli fosillerine rastladı. Buldukları kalıntılar arasında yaklaşık 250 adet tritilodontid dişi de vardı. Böylece Japonya'da ilk kez tritilodontid bulunmuş oldu. Tritilodontidler, Jura döneminde yaşamış ve dünyaya yayılmışlardı. Jura döneminin sonlarına doğru ekolojik rollerini devralan otçul memelilerin çoğalmasıyla, tritilodontidlerin soyunun tükendiği sanılıyordu. Ancak elde edilen bulgulara bakılırsa, tritilodontidler paleontologların sandığından en az 30 milyon yıl daha uzun süre hayatta kalmayı başarmış. Bu durum, otçul memeliler ile tritilodontidlerin kaynakları nasıl paylaştığı gibi yeni sorular doğuruyor.

Yapılan çalışmanın bir diğer önemli yanı da, sadece dişten elde edilen ayrıntılara dayanarak türün yeni olup olmadığının ve evrimsel ağaçta tam olarak yerinin neresi olduğunun anlaşılabilmiş olması. Matsuoka şöyle anlatıyor: "Genellikle fosillerin yeni bir türe ait olduklarının tanımlanması, ancak çene kemiği gibi nispeten eksiksiz bir yapıya rastlandığında olur. Böyle durumlarda, bulunan dişlerin özellikleri pek fazla tanımlanabilir değildir. Tritilodontid dişleri ise 2-3 çıkıntılı 3 sıraya sahiptir. Bu kez her bir çıkıntının boyutu ve şekli gibi ince ayrıntılara dikkat ettik. Bu yöntemi kullanarak evrimsel ağaçtaki diğer türleri de karakterize etmek mümkün olabilir."

 

---

Kaynak: EurekAlert, "Mammal-like reptile survived much longer than thought"
< http://www.eurekalert.org/pub_releases/2016-04/ku-mrs_1042416.php >

İlgili Makale: Hiroshige Matsuoka et al, A new Early Cretaceous tritylodontid (Synapsida, Cynodontia, Mammaliamorpha) from the Kuwajima Formation (Tetori Group) of central Japan, Journal of Vertebrate Paleontology (2016). DOI: 10.1080/02724634.2016.1112289

---