Önümüzdeki yıllarda bu enerjinin evrenin gelişimine olan etkisini tam olarak gözlemlemeyi sağlayacak teknoloji ve tekniklerin geliştirilmesi bekleniyor. Bu yöndeki adımlardan birisi U.S. Department of Energy'ye ait Lawrence Berkeley National Lab'da araştırmalarına devam eden bilimciler tarafından, evrenin üçte birinin 3 boyutlu olarak çok detaylı biçimde gözlemlenmesini ve böylelikle büyüme geçmişinin takip edilmesini sağlayacak bir enstrüman geliştirilmek üzere atıldı.



Dark Energy Spectroscopic Instrument (DESI) adı ile anılan proje dahilinde bugünden başlanarak, evrendeki gökadaların konumları belirlenecek ve bu noktalar üzerinden geçmişe doğru gözlemler yapılarak incelemelerin yapılması planlanıyor. DESI'nin getirdiği yenilikler her biri 1 metre çapında ve sırasıyla  201.395 kg ve 236.775 kg ağırlıklara sahip Corrector Lens 1 ve Corrector Lens 4 (C1 ve C4) lenslerinden oluşuyor. Mayall teleskobuna entegre edilmeden hemen önce antireflektif kaplama ile kaplanacak olan lensler 5000 adet fiber optik kablo ile donatıldı. Bu lensler sayesinde 4 metrelik teleskopta aynı anda 5.000 galaksiden gelen ışıklar gözlemlenebilecek, ayrıştırılabilecek ve Mayall teleskobuna bağlı 30 kamera ve spektrografa yönlendirilerek analiz edilebilecek.

Yıllardır gökadaların Güneş Sistemi'nden uzaklığını ve uzaklaşma miktarını ölçmekte kullanılan Doppler etkisi kanunu, Berkeley'deki araştırmacılara göre - evrenle birlikte içindeki ışıkta genleştiği için - evrenin genleşmesinin ve evrilmesinin anlaşılmasında da kullanılabilir.

Tamamlandığında, tam 10 milyar ışık yılı uzaklıktaki gökadalar dahil olmak üzere 35 milyon uzak gökadayı üç boyutlu bir harita yaparak, konumlarını tanımlayacak olan DESI cihazı, araştırmacıların son 10 milyar yıldaki evren genişlemesini, bu genişlemenin ardındaki etmenleri de geçmişe bakarak gözlemleyebilmesini sağlayacak. Oluşturulacak olan haritanın en büyük ölçekli üç boyutlu harita olacağı belirtiliyor.



Ne var ki, 'redshift' (Doppler etkisi'nde tanımlanan kırmızıya kayma fenomeni) tek başına ancak göreli (bu konu özelinde bağıl anlamında düşünülebilir) uzaklıkların anlaşılmasını sağlayabiliyor. İstenilen ölçeklerde büyük bir üç boyutlu haritalamanın yapılması için ise, DESI araştırmacıları bir de 'baryon akustik salınımları'ndan yararlanmayı planlıyor. Bu salınımlar evrendeki görülebilir baryonik madde yoğunluğundaki dalgalanmalar olarak tanımlanıyor. Tüm bunlar dikkate alındığında denilebilir ki, gökadalar arasındaki değişen uzaklıkların ölçülmesi, karanlık maddenin kozmik genleşmeye etkisinin anlaşılmasını sağlayabilir.

DESI, görünene göre, evreni gözlemlemek için gereken yeni inovasyon dalgasının başlatıcı bir üyesi sayılabilir. DESI cihazı bünyesinde bilgisayar-destekli analizler ile yüksek-performanslı optik teknolojisi kombine ediliyor. Bu cihaz ile yapılacak olan 3D harita tamamlandığında ise bilim insanları, gizemli karanlık enerjinin evrenin genişlemesi ve evrimleşmesi üzerindeki etkilerini çözümleyip yeni cevaplara ulaşabilecek.

---

Kaynak : New lenses to help in the hunt for dark energy, phys.org/news/2016-03-lenses-dark-energy.html

---