Post Author Avatar
Baran Bozdağ
Boğaziçi Üniversitesi - Yazar / Editör
Gök bilimciler uzun zamandır, süper-kütleli kara deliklerin varlığından haberdarlar. Kütleleri güneş kütlesinin milyonlardan milyarlara kadar değişen katlarına ulaşabilen bu kara delikler, galaksilerin merkezlerine konuçlanmış durumdalar ve çekim alanlarına giren büyük miktarda gazları ve tozları yutuyorar. Maddeler kara deliklere doğru ilerledikçe, milyarlarca ışık yılı uzaktan görülebiliyor. Gök bilimciler bu dev yapılara kuasar adını veriyorar.

Yeni bir araştırmanın sonuçları ise, bazı kuasarların maddeleri yutmakta daha önce sanılandan çok daha usta olduklarını gösteriyor.

Bu dev tüketicilerin bilinen tipik kuasarlardan 5 ila 10 kat daha ağır bir yemek menüsüne sahip olduğu ortaya çıktı. Bilimciler 5 milyar ile 11.5 milyar ışık yılı arasında uzaklıklarda bulunan 51 kuasarın verilerini incelediler. Bu kuasarların seçilmesinin sebebi ise merkez atomlardan alışılmadık derecede düşük bir salınım yapmaları. (Genellikle mor ötesi dalgaboylarında karbon ışımaları). Çalışmada incelenen kuasarların %65'i tipik kuasarların 40 misli daha azı bir parlaklığa sahip X-ray görüntüleri oluşturuyordu.

Zayıf ultraviyole (morötesi) atomik salınım ve objelerin X-ray eritkenleri süper-kütleli kara deliklerin maddeleri nasıl çektiği ile ilgili bir çok ip ucunu barındırıyor. Simülasyonlar ile anlaşılıyor ki, düşük madde girişi oranlarında madde kara deliklere doğru kalın disk yapısı halinde ilerliyor. Ancak bu oran arttığında ise yüksek radyasyon dolayısıyla oluşan basınç sebebiyle disk dramatik ölçüde şişerek diskin iç bölgesini kaplayan şişkin bir simidi andırıyor.

Oluşan genel resim, verilerle tamamen uyuşuyor. Eğer bir kuasar, kalın bir simit şeklinde yapının içine gömülüyse, simit kara deliğin çevresinde oluşacak olan tüm radyasyonu absorbe ederek çevredeki gazın basınç sebebiyle dışa kaçmasını engellemiş oluyor. Bu da kuasarların düşük ultraviyole atomik salınım ve X-ray ışıması yapabilmesine sebep oluyor.

Ayrıca dışa doğru olan basınçla, içeriye madde çekecek olan yerçekimsel kuvvetin genel dengesi de bu durumdan fazlaca etkilenecektir.

Maddelerin kara deliklerin içine çok daha yüksek bir hızla girmesini sağlayacak fazlaca radyasyon kalın diskler boyunca değil de, disklere dik olacak şekilde yayılıyor olabilir.

Önemli bir çıkarım; 'kalın-disk' kuasarlar (quasar- yıldızsı gök cisimleri) inanılmaz yüksek hızda büyümekte olan kara delikleri bünyesinde barındırabilir. Daha önceki çalışmalar ile birlikte mevcut çalışma gösteriyor ki, kuasarlar erken evrende (Big Bang'den bir kaç milyar yıl sonra) çok daha fazla sayıda bulunuyordu. Bu çok hızlı bir büyümeye işaret ediyor ve aynı zamanda ciddi büyüklükteki kara deliklerin genç evrende de çokça bulunuyor olabileceğini gösteriyor.

 

 




Referans : Sciencedaily.com, B. Luo, W. N. Brandt, P. B. Hall, Jianfeng Wu, S. F. Anderson, G. P. Garmire, R. R. Gibson, R. M. Plotkin, G. T. Richards, D. P. Schneider, O. Shemmer, Yue Shen. X-ray Insights into the Nature of PHL 1811 Analogs and Weak Emission-Line Quasars: Unification with a Geometrically Thick Accretion Disk? The Astrophysical Journal, 2015




 
Kaynak ve İleri Okuma
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir