Post Author Avatar
Yusuf Cem Durakcan
Boğaziçi Üniversitesi - Çevirmen/Yazar
Ülkemizi etkilemiyor olduğundan da olabilir, kasırgalarla genel olarak çok ilgilenmeyiz. Ancak, Dünya her geçen gün daha da şiddetli kasırgaları tecrübe etmeye başladı. Bunun en yakın zamandaki örneği Harvey Kasırgası oldu. Harvey Kasırgası’nın (Kategori 4) yarattığı büyük yıkımın etkisi geçmeden de, Harvey’den daha şiddetli olan (Kategori 5) Irma Kasırgası’nın haberini aldık. Peki, Amerika anakarasındaki kayıtların başladığı tarih olan 1851’den günümüze bir yıl içerisinde 2 adet 4 ve üzeri kategoride kasırgaya rastlanmamışken, neden bu yıl iki büyük kasırgayı tecrübe ediyoruz? Bu durumun iklim değişikliği ile ilgisi olabilir mi?

Kasırga Nedir?


Kasırga sözcüğü, gezegendeki en şiddetli rüzgarları oluşturan hava olayını tanımlamak için kullanılır. Kasırgalar, sıcak su, nemli hava ve Dünya’nın dönme hareketinden kaynaklanan rüzgarlar, bulutlar ve gök gürültülü fırtınalar olarak ekvator yakınlarında tropikal karmaşalar olarak doğar. Tropikal karmaşa okyanusun üzerinde ilerledikçe, sıcak nemli hava yükselir ve daha soğuk havayla yer değiştirir. Sıcak havayla yer değiştiren soğuk hava okyanus yüzeyine doğru yoğunlaşır ve dolayısıyla da ısınır. Okyanus yüzeyinde ısınan hava tekrar yükselir. Bu döngü sürekli devam eder. Rüzgar hız kazandığından ve daha fazla nemli, sıcak hava yükseldiğinden, tropikal karmaşa güçlenir ve daha hızlı döner.

Rüzgar hızı saatte 25 ila 38 mil (45 ila 61 kilometre) olduğunda, tropikal karmaşa tropikal depresyona dönüşür ve rüzgar hızı saatte 39 mile (62 kilometre) ulaştığında da tropikal fırtınaya dönüşür. Tropikal fırtına okyanus suyundan ciddi miktarda nem ve ısı emdiğinden dolayı, büyümekte olan fırtınaya yakıt sağlar. Rüzgar, saatin ters yönünde büyük bir hızda döndüğünde ise merkezde bir göz oluşmaya başlar. Rüzgar hızı saatte 74 mile (119 kilometre) ulaştığında da artık bu hava olayına kasırga diyebiliriz.

Kasırganın ve merkezinde oluşan gözün uydu görüntüsü


Fırtına okyanusa çarptıkça hız ve güç toplar. Düşük hava basıncı, okyanus suyunun gözün yakınında büyük bir yığın oluşturmasını sağlar. Bu durum, kasırganın su duvarı karaya ulaştığında yıkıcı fırtına dalgası yaratmasını sağlayabilir. Bir kasırga ne kadar çok ısı ve nem tüketirse, o kadar güçlenir. Fırtınanın gücünü kategoriler halinde belirten Saffir-Simpson ölçeğinin çıkış noktası da budur.

Saffir-Simpson Ölçeği


Meteorologlar, meydana gelen kasırgaları Saffir-Simpson ölçeğine göre bir ile beş arasında sınıflandırırlar. Bu sınıflandırmada kasırganın rüzgar hızı, fırtına dalgası ve hava basıncı dikkate alınır. Ölçek, en az güçlü ve tehlikeli olan (saatte 119 ila 159 kilometre) Kategori 1’den başlar. En güçlü ve yıkıcı etkiye sahip olabilecek (saatte 252 kilometre ve daha fazla) Kategori 5 ile son bulur.

Saffir-Simpson ölçeği iyi bir ölçüm aracı olsa da, bir kasırganın yaratacağı etkiyi tam olarak anlatmaya yetmiyor. Kasırgalar çok fazla kinetik enerji toplar ve yan ürün olarak da rüzgar hızı arttıkça bir kasırganın gücü bir kategoriden diğerine katlanarak yükselir. Örneğin, Kategori 5 kasırga, Kategori 1'den neredeyse 500 kat kadar daha güçlüdür.

Kasırganın sınıflandırma kategorisine göre sıradan bir ev, otomobil ve ağaçlar üzerindeki etkisine kısaca değinelim. Kategori 1 kasırgalar, binalara ve otomobillere zarar verecek ya da ağaçları sökecek kadar güçlü değildir. Saatte 119-153 kilometre hızda rüzgarlara neden olan Kategori 1 kasırgalar, yalnızca etrafta uçuşan çöpler yaratırlar. Kategori 2 kasırgalara gelindiğinde ise, rüzgar etkisinin Kategori 1’e kıyasla oldukça fazla olduğunu söyleyebiliriz. Saatte 154-177 kilometre hızda esen rüzgarlara sebep olan Kategori 2 kasırgalarda, evlerin çatı kaplamalarının söküldüğünü, araçların yerinden oynadığını, ağaçların eğilip dallarının kırıldığını rahatlıkla görebilirsiniz.

Saatte 178-208 kilometre hızda esen rüzgarlara sebep olan Kategori 3 kasırgalarda ise, durum daha da kötüleşir. Kategori 3 kasırgalarda evlerin çatıları uçar, ağaçlar köklerinden sökülüp etrafta uçuşmaya başlar. Saatte 209-251 kilometre hızda esen rüzgarlara sahip Kategori 4 kasırgalarda, tuğla duvarlı evler yıkılabilir, araçlar sağa sola savrulur, etrafta zemine tutunabilen tek bir ağaç bile kalmayabilir. Saatte 251 ve daha fazla kilometre hızda esen rüzgarlara sahip Kategori 5 kasırgalar ise en ölümcül olanıdır. Neredeyse bütün tek katlı ya da iki katlı evler yıkılır, araçlar havalanabilir, kasırganın vurduğu bölgeler uzun süre yaşanılamayacak bir hal alır. Tabii ki, kasırganın kategorisine göre bölge tamamen toprak ya da su altında da kalabilir.

İklim Değişikliği Kasırgaları Güçlendiriyor mu?


Kasırgalar ve etkileri söz konusu olduğunda, genellikle aklımıza iklim değişikliğinin kasırgaları etkileyip etkilemediği sorusu gelir. Aslında, temel fizik ilkeleri ve gözlemlenen hava durumu eğilimleri ile cevabı zaten biliyoruz. Yukarıda değindiğimiz bilgiler üzerinden de kolaylıkla bu konu hakkında çıkarım yapılabilir. Yani iklim değişikliğinin kasırgalar üzerindeki etkisinin varlığı, tartışılmayacak bir konu.

Kasırgalar, enerjilerini sıcak okyanus sularından alırlar ve okyanuslar, başta kömür, petrol ve doğalgaz yakılması nedeniyle atmosfere giren gazların artmasından dolayı ısınıyor. Dolayısıyla, en şiddetli kasırgaların küresel ısınma yüzünden daha da güçlendiğini rahatlıkla söyleyebiliriz. Geçtiğimiz iki yıl içinde, hem yarım kürelerde, hem Pasifik'te hem de Atlas Okyanusu'nda dünyanın şimdiye kadarki en şiddetli kasırgalarını tecrübe ettik. Eldeki verilere bakınca, durumun daha da kötüye gideceğini tahmin etmek için ilgili alanda uzman olmaya da gerek yok.

Daha sıcak havanın daha fazla nem tuttuğunu biliyoruz. Bu artış üzerine yapılan incelemelerde de, artışın sebebi insan kaynaklı küresel ısınmaya atfediliyor. Havadaki bu ekstra nem, daha kuvvetli yağışlara sebep oluyor. Kasırga yağış oranlarının da, daha nemli ve sıcak bir Dünya’da artması beklenir. Son zamanlarda oluşan kasırgalar, bu önermeyi doğruluyor. Küresel ısınma kaynaklı artan deniz seviyeleri ve artan yağış oranları ile, kasırgaların kıyı bölgelerde yarattığı sel baskınları da şiddetleniyor.

Yalnızca daha güçlü kasırgaların değil, ülkemizde son zamanlarda tecrübe ettiğimiz ekstrem hava olaylarının arkasında da küresel ısınma var. İklim bilimci Levent Kurnaz gibi ilgili alanda çalışma yürüten bilim insanlarının yaptığı açıklamalara bakınca da, yalnızca kasırgaların değil bütün hava olaylarının şiddetini artıracağını söyleyebiliriz. Yani, dikkat çekilmesi gereken nokta, atmosfere daha az sera gazı salınımının sağlanması ve ekstrem hava olaylarına artık şaşırmayıp önlem alınmasının gerekliliği olacaktır.




Kaynaklar ve İleri Okuma:

  • Hurricanes, National Oceanic and Atmospheric Administration, Retrieved from http://www.noaa.gov/resource-collections/hurricanes

  • Atmosphere, Britannica Student Encyclopædia, http://student.britannica.com/comptons/article-196868/atmosphere

  • Hurricanes, Woods Hole Oceanographic Institution, Retrieved from http://www.whoi.edu/main/topic/hurricanes

  • Saffir-Simpson Hurricane Wind Scale, National Hurricane Center, http://www.nhc.noaa.gov/aboutsshws.php

  • Saffir-Simpson Hurricane Wind Scale Extended Table, National Hurricane Center, http://www.nhc.noaa.gov/pdf/sshws_table.pdf

  • Increased threat of tropical cyclones and coastal flooding to New York City during the anthropogenic era, PNAS, doi:10.1073/pnas.1513127112

  • Compounding effects of sea level rise and fluvial flooding, PNAS, doi: 10.1073/pnas.1620325114

  • Warmer Seas Creating Stronger Hurricanes, Study Confirms, Live Science, Retrieved from https://www.livescience.com/642-warmer-seas-creating-stronger-hurricanes-study-confirms.html

  • Why the strongest storms are getting stronger?, PBS, Retrieved from http://www.pbs.org/newshour/bb/climate-change-july-dec13-storms2_11-12/

  • Levent Kurnaz, İklim Değişikliği Gerçekleri, Son Buzul Erimeden, Retrieved from http://sonbuzulerimeden.blogspot.com.tr/2017/09/iklim-degisikligi-gercekleri.html






Bu içerik BilimFili.com yazarı tarafından oluşturulmuştur. BilimFili.com`un belirtmiş olduğu "Kullanım İzinleri"ne bağlı kalmak kaydıyla kullanabilirsiniz.
Kaynak ve İleri Okuma
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir