Post Author Avatar
Oylum Savlak
Boğaziçi Üniversitesi - Çevirmen
İki dil konuşabilmenin insanlara sağladığı fayda; pek çok araştırma tarafından ortaya konulmuş bir gerçek. Daha iyi odaklanabilme yetisi, kısa süreli hafızada iyileşme, soyut ve sembolik düşünce becerisi ve metalinguistik beceriler olarak tanımlanabilen dilin anlaşılıp-kullanılabilmesi gibi sayılabilecek pek çok bilişsel getiri; iki dil konuşabilmenin faydaları arasında sıralanabilir. Bunun yanı sıra, bunamayı geciktirdiği ve inme sonrası daha hızlı iyileşme olanağı sağladığı da elde edilen gözlemler arasında.

İki lehçelilik ise, bir dilin iki farklı lehçesini sistematik bir şekilde konuşabilmek olarak tanımlayabileceğimiz bir durum ve dünyada da oldukça yaygın. Örneğin, Amerika’daki milyonlarca çocuk ev ortamında "Afro-Amerikan Yöresel İngilizcesi"ni konuşurken, okulda ise standart "Amerikan İngilizcesi" kullanmaktadır. Avrupa’daki örneklere bakıldığında; İsviçre’nin Almanca konuşulan kesimlerindeki çocuklar, ders ortamında "Yüksek Almanca" kullanmayı daha rahat bulurken, günlük konuşmalarında "İsviçre Almancasına" dönüyorlar. Belçika’nın "Flamanca" konuşulan bölgeleriyle İtalya ve İspanya’daki pek çok bölge de standart ağzın yanı sıra yöresel lehçelere ağırlık vermektedir. Arapça konuşulan ülkelerde de benzer örnekler görülebilir.

İlginçtir ki, "ülkenin dili” olarak tanımladığımız olgu; kültürel, tarihi ve politik nedenlerle standart olarak belirlenmiş dilbilimsel anlamda ilişkili bir kümeden başka bir şey değildir. Aynı dilin iki versiyonunu da konuşan insanlar, genellikle “standart” versiyonunun bilincindeler ve olumsuz bir etki uyandırabileceği düşüncesiyle kendi konuştukları yöresel lehçenin resmi bir lehçe olduğunu fark edemeyebilmekteler. Fakat insan zihni için, diller ve lehçeler arası “farklılık” o kadar da farklı değil ve iki lehçeyi konuşabilen insanlar iki dil konuşan insanlar kadar gelişmiş bir bilişsel yapıya sahip.

"Standart Yunanca" ile "Kıbrıs Yunancası" da birbirine oldukça yakın olup; kelime, telaffuz ve "gramer" açısından ayrı düşen iki Yunanca lehçesidir. Nisan 2016'da Cognition'da yayımlanan bir araştırmada, Kıbrıs Üniversitesi ve Kıbrıs Teknoloji Üniversitesi’ndeki araştırmacılar, standart Yunanca konuşan çocuklarla Kıbrıs Yunancası konuşan çocukları inceledi.

Çalışmada aynı zamanda 64 iki lehçeli, 47 iki dilli ve 25 tek dilli çocuğa yer verildi. Üç grup toplamda iki aşamada kıyaslandı ve çocukların sosyoekonomik durumları, dil yeterlilikleri ve genel zeka seviyeleri gibi değişkenler de hesaba katıldı.

Araştırmada, katılımcılardan; hafızalarındaki bilgiyi tutma ve işleme becerilerini ölçebilmek adına kendilerine gösterilen rakamları tersten söylenmeleri istendi. Örneğin “üç, dokuz, beş, altı” olan bir diziyi “altı, beş, dokuz, üç” olarak hatırlamalarını isteyen birtakım bilişsel testler yapıldı. Elde edilen sonuçlarda, iki dilli ve iki lehçeli çocukların, tek dilli olanlara kıyasla; hafıza ve odaklanmaya dayalı yapılan testlerde daha esnek bilişsel beceriler gösterdikleri gözlemlendi.

Bu alandaki bir başka çalışma da; iki farklı Norveççe lehçesinde yazmayı öğrenmiş Norveçli çocuklar üzerinde, eğitimdeki başarı seviyesini ölçmek üzere yapıldı. Norveççe; Bokmål ve Nynorsk olmak üzere iki yazılı standart versiyona sahip bir dil. Okulda Nynorsk ile eğitim gören çocuklar, ders dışında çevrede konuşulan Bokmål lehçesini de edinip iki dilli okuryazarlık olarak tanımlanabilen bir beceri geliştiriyorlar. Standart ulusal sınavlardan alınan veriye göre, her iki lehçe formunda yazmayı bilen Nynorsk lehçesi çocukları ortalamanın üzerinde bir başarı göstermiş durumda.

Ekibin hipotezleri, Brüksel Üniversitesi’ndeki araştırmacıların da katıldığı daha geniş bir araştırma aşamasına tabi tutulacak. Flemenkçe ve Fransızca’nın standart versiyonlarının yanı sıra Batı Felemenkçe gibi lehçelerin de konuşulduğu Belçika, bu araştırma için iyi bir örneklem sunuyor. Yeni çalışmanın hedefi ise daha geniş örnekleri kullanarak, iki lehçeliliğin bilişsel ve dilsel gelişimdeki etkilerini daha iyi anlayabilmek.

İki dilliliğin avantajları, beyinde farklı dil çeşitliliğinin herhangi bir kombinasyonunun bulunması ile ortaya çıkar. Gözlemlere göre; bu dil çeşitliliği bir dilin farklı lehçelerinden, İtalyanca ve İspanyolca gibi iki akraba dilden ya da İngilizce ve Mandarin Çincesi gibi iki uzak dilden de meydana gelebiliyor. Bu çalışmalar gösteriyor ki, iki dilli çocukların sahip olduğu avantajlara iki lehçeli çocuklar da sahip. Çok benzer de olsalar, iki dil formu arasında sistematik bir şekilde değişim yapmak, beyne fazladan uyarıcı göndermesi nedeniyle beynin yüksek bilişsel aktivite göstermesine sebep oluyor.




Kaynaklar ve İleri Okuma:
-The effect of childhood bilectalism and multilingualism on executive control. Cognition, (2016). http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0010027715301165?
-A Systematic Review and Meta-Analysis of the Cognitive Correlates of Bilingualism. Review of Educational Research, (2010). http://journals.sagepub.com/doi/abs/10.3102/0034654310368803
-The effect of bidialectal literacy on school achievement. International Journal of Bilingual Education and Bilingualism, (2015). http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13670050.2015.1051507
-Bilingualism delays age at onset of dementia, independent of education and immigration status. Neurology, (2013). http://n.neurology.org/content/early/2013/11/06/01.wnl.0000436620.33155.a4
-Speaking dialects trains the brain in the same way as bilingualism. TheConversation. https://theconversation.com/speaking-dialects-trains-the-brain-in-the-same-way-as-bilingualism-59022 (accessed December 4, 2017).




Bu içerik BilimFili.com yazarı tarafından oluşturulmuştur. BilimFili.com`un belirtmiş olduğu "Kullanım İzinleri"ne bağlı kalmak kaydıyla kullanabilirsiniz.
Kaynak ve İleri Okuma
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir