Yeni bir çalışmanın önermesine göre, Dünya’nın dönüşünde 2018 yılında meydana gelecek küçük yavaşlama, olağandan daha fazla depremin tetiklenmesine neden olabilir.

Amerikan Jeoloji Cemiyeti'nin yıllık toplantısında sunulan araştırmaya göre, son 100 yıldaki Dünya’nın daha yavaş döndüğü dönemlerde, ortalamadan daha fazla deprem meydana geldi.

Dünya’nın dönme hızında meydana gelmiş değişikliklerin ve geçtiğimiz yüzyıl içerisinde olmuş depremlerin bilim insanları tarafından oldukça iyi bilindiğini söyleyebiliriz. Yapılan bu çalışmada da bilim insanları, Dünya’nın dönüş hızı oranlarının ve geçtiğimiz yüzyılda meydana gelmiş depremlerin verilerini karşılaştırdı. Araştırmacılara göre, bu iki değişken arasında bir bağlantı mevcut.

Bu durumu açıklamada kullanılan temel fikir, Dünya'nın dönüşünün biraz yavaşlaması nedeniyle ekvatorun büzüşmesine dayanıyor. Ekvatorun sıkışması sonrasında tektonik plakalar kolayca küçülemediği için, plakaların kenarlarında baskı oluşuyor. Oluşan bu baskının miktarı büyük olmasa da, hali hazırda deprem olasılığının daha fazla olduğu stres altındaki levha sınırlarına bir miktar daha stres ekliyor.

Tarihsel Model

Araştırmacılar, yaptıkları çalışma kapsamında 1900'den bu yana büyüklüğü 7 ya da daha fazla olan depremlerin tarihlerini inceledi. Verilere bakılınca, 1900 yılından bu yana yılda ortalama olarak yaklaşık 15 büyük depremin meydana geldiği görülüyor. Ancak gezegenimiz, belirli dönemlerde yılda büyüklüğü 7'den fazla olan 25 ila 35 depremi tecrübe etmiş. Bu dönemleri yakından inceleyen bilim insanları da, ilgili zaman aralıklarının Dünya’nın yavaş döndüğü dönemlere denk geldiğini fark etti. Dünya’nın dönme hızındaki değişiklikler, El Niño gibi hava modelleri, okyanus akıntıları ve gezegenin erimiş çekirdeğinde bulunan akımlar nedeniyle olabilir.

Dış çekirdek, 2,200 kilometre kalınlığındaki erimiş demir ve nikel tabakasından oluşur. Bu katmanda her şey konveksiyon halindedir (hareket halindedir). Dünya'nın manyetik alanını üreten dinamoyu çalıştıran şey bu yüzden dış çekirdektir. Bununla birlikte, çekirdek kabuğundaki bu konveksiyonda meydana gelecek küçük değişiklikler, Dünya'nın dönüş hızında küçük değişikliklere yol açabilir.

NASA, günlerin uzunluğunu mikro saniyeler ölçeğinde izlediği için, Dünya'nın dönüşündeki bu yavaşlamalar beş yıl önceden tahmin edilebilir. NASA verilerinde, Dünya’nın daha yavaş dönüş dönemine girmekte olduğu görülüyor. Yani, eğer geçmiş veriler üzerinden bir değerlendirmede bulunulacaksa, 2018 yılı içerisinde daha fazla deprem göreceğimiz çıkarımını yapabiliriz. Bir yılda ortalama 15 adet büyük deprem görülürken, önümüzdeki dört yıl boyunca yıllık olarak bu oranın arttığına şahit olabiliriz.

Muhtemel Etki

Dönme oranı çok az değişse de, Dünya’nın kütlesi ve eylemsizliği çok büyüktür. Dolayısıyla, streste değişiklik meydana gelmesi için dönme oranında büyük bir değişikliğin olmasına gerek yoktur. Tıpkı otomobil ani fren yaptığında sizi tutan emniyet kemerinin üzerinizde yarattığı etki gibi, Dünya'nın dönüşünün biraz yavaşlaması sonucunda bütün bir gezegenin iç yapısında ''yığılmalar'' olacaktır. Bu durum, Dünya'nın iç yapılarında çok fazla stres biriktirebilir. Fazla stres de deprem riskini artırabilir.

Bilim insanları, depremleri tetikleyen şeyin tam olarak ne olduğunu henüz çözümleyebilmiş değil, ayrıca depremleri tahmin etmenin de bir yolu yok. Dolayısıyla, herhangi bir depremin sebebinin doğrudan Dünya’nın dönüşünde meydana gelmiş bir değişikliğe bağlanması mümkün değil. Ancak, araştırmacıların önermesinin sınanması mümkün.

Yapılacak çalışmalarda Dünya’nın dönüşünde meydana gelen bir değişimin Dünya’nın içindeki stres üzerindeki etkisinin modellemeleri yapılarak, araştırmacıların varlığını gösterdiği bağlantının doğrulanması mümkün olabilir. Yine de, bu bağlantının yapılacak modeller ile desteklenmesi, depremin zamanının ya da olacağı yerin tahmini anlamına gelmeyeceğinin altını çizmek gerekiyor.

Günlerin sayısı azalmış, süresi uzamıştır. Ay, komşusu Dünya’nın enerjisini tükettiğinden, yerkürenin dönme hızı tarih boyunca yavaşlamıştır. Mercanların, 400 milyon yıl öncesine ait günlük ve yıllık kabarmaları ile belirlenen büyüme halkaları, bu tarihlerde bir yılın 400 günden oluştuğunu gösteriyor.

- Steve Jones (Neredeyse Bir Balina - ISBN: 9786056732225)

---

Tiny Slowdown in Earth's Rotation Could Unleash Major Earthquakes, Live Science, Retrieved from https://www.livescience.com/60989-slow-earth-rotation-triggers-earthquakes.html

Bendick, R., and R. Bilham (2017), Do weak global stresses synchronize earthquakes?, Geophys. Res. Lett., 44, 8320–8327, doi:10.1002/2017GL074934.

Inside the Earth, USGS, Retrieved from https://pubs.usgs.gov/gip/dynamic/inside.html

Changes in The Earth's Rotation Are in The Wind, NASA, Retrieved from https://www.nasa.gov/centers/goddard/news/topstory/2003/0210rotation.html

---