Nefes alıp-vermek!

Hiç kimse bu basit eylemi gerçekleştirebileceğiniz başka bir gezegen var mı yok mu henüz bilmiyor. Güneş Sistemimiz'deki diğer gezegenler ve uydular da bir havaküreye (atmosfere) sahiptir, ancak hiçbirisinin yaşam için uygun ortamı sağlamadığını biliyoruz. Bu atmosferler ya çok yoğunlar (Venüs'te olduğu gibi) ya da yeterince yoğun değiller (Mars'ta olduğu gibi) ve hiçbirisi de biz Dünya hayvanlarının her dakika ihtiyaç duyduğu yeterli oksijene sahip değildir. Peki Dünya'nın havaküresini özel yapan nedir? Bazı bilimciler Dünya atmosferinin bugünkü haline evrimindeki 3 aşamayı şöyle tanımlıyorlar.

Dünya'nın ilk zamanları: Tıpkı Dünya gibi, hidrojen (H2) ve helyum (He) da çok sıcaktılar. Bu gaz molekülleri Dünya çekiminden çok hızlı bir şekilde kaçtılar ve zamanla hepsi uzaya doğru dağıldılar.

Dünya havaküresinin ilk zamanları muhtemelen yalnızca hidrojen ve helyumdan oluşuyordu, çünkü bu gazlar gezegenlerin oluştuğu Güneş etrafındaki tozlu ve gazlı diskteki temel gazlardır. Yerküre ve havaküre başlangıçta çok sıcaktı. Hidrojen ve helyum gibi gazların sıcaklıkları arttığında çok hızlı hareket ederler. Yani bu gazlar Dünya çekiminden kaçmış ve uzaya dağılmışlardır.

Genç Dünya: Volkanlar; su buharı (H2O), karbondioksit (CO2) ve amonyak (NH3) salınımı yaptılar. Karbondioksit deniz suyunda çözündü. Basit bakteriler güneş ışığı ve karbondioksidi kullanarak oksijen ürettiler.

Dünya'nın “ikinci atmosferinin” kaynağı kendisidir. Bu dönemde çok sayıda volkanik patlamalar yaşanıyordu çünkü yer kabuğu hala şekilleniyordu. Volkanik patlamalar “havaya”;

1. Su buharı


2. Karbondioksit 


3. Amonyak salınımı yaptı.

Karbondioksidin büyük çoğunluğu okyanuslar içerisinde çözündü. Zamanla Güneş enerjisi ve sudaki karbondioksidi kullanarak atık ürün olarak oksijen üreten basit bakteri formları gelişti. Böylece karbondioksit seviyesi düşerken; oksijen havakürede birikmeye başladı. Aynı anda da, atmosferdeki amonyak molekülleri güneş ışığı etkisiyle nitrojen ve hidrojene parçalandı. En hafif element olan hidrojen havakürenin en üst kısmına doğru yükseldi ve büyük çoğunluğu da zamanla uzaya doğru kaçtı.

Hepimizin bildiği gibi; şimdi, bizim de içerisinde yer aldığımız hayvanların evrimi için yeterli oksijene sahip olan Dünya'nın "üçüncü atmosferini" yaşıyoruz. Yani bugün, yaşam için gerekli olan havaküre, yaşamın kendisi tarafından oluşturuldu.

Gezgenlerin Atmosferleri / İnfografik

---

Kaynakça:
1- Rice University, "The Atmosphere", http://teachertech.rice.edu/Participants/louviere/history.html
2- University of Michigan, "Evolution Of The Atmosphere: Composition, Structure And Energy", http://www.globalchange.umich.edu/globalchange1/current/lectures/Perry_Samson_lectures/evolution_atm/