Bilim insanları, dünyanın en ünlü felaketlerinden birisinin sıfır noktasına ulaştılar. Dinozorların ölümünden sorumlu etki yapısının derinlerine inen bilim insanları, bu çalışmanın ilk hedeflerinden birisine ulaştılar ve Yucatan Yarımadası’nın deniz tabanının 670 metre derininden kaya örnekleri çıkardılar. Bu çekirdek örnekler, 66 milyon yıl önce Dünya’ya çarpan asteroit ile kozmik öfkenin hedefi olmuş orijinal granit ana kayaç içeriyor. Bu çarpışma sonucu Dünya yüzeyinde 180 kilometre genişliğindeki Chicxulub krateri oluşmuştu ve bu çarpışmanın etkisiyle de Dünya’daki canlıların büyük çoğunluğunun soyu tükenmişti.

Bilim insanları daha önce gömülü krater içerisinde karada kazı çalışmaları yapmış olsalar da, bu, kıyının açığında ve kraterin ‘zirve halkasının’ üzerine yapılan ilk çalışma. Krater kenarı içerisindeki dairesel bir sırt olan bu tepe halkası, Güneş Sistemi’ndeki etkisi en büyük olan kraterlerin bir özelliğidir. Gökbilimciler Ay, Mars ve Merkür de zirve halkaları gözlemliyorlardı fakat şimdiye kadar Dünya üzerinde örnekleme yapılamamıştı. Bilim insanları ayrıca zirve halkası kayalarını daha detaylı inceleyerek krater oluşumu modellerini sınamayı ve kraterin kendisinin çarpışmadan sonra mikrobiyal yaşamın ilk yaşam alanlarından birisi olup olmadığını çözümlemeyi umut ediyorlar.

Zirve halkası çarpışmadan sonra oldukça kısa bir sürede oluşuyor. İlgili olayda da, çarpmadan hemen sonra, bir sıvı gibi akışkan olan derin granit ana kaya, dairesel dağ sırtını ya da diğer adıyla zirve halkasını oluşturmadan önce 10 kilometre kadar yükseğe çıktı. Bunu çarpışmanın olduğu yerde oluşan 10 kilometrelik bir kule gibi düşünebilirsiniz. Daha sonra zirve halkası breş olarak adlandırılan parçalanmış kaya ve darbe eriyiği içeren kayalıklarla kaplandı. Takip eden saatlerde ise okyanustan gelen dalgalar kumsu çökeltiyi Dünya’da açılmış olan devasa çukurun içine doldurdu. Sonraki tortulaşma daha yavaş gerçekleşti, yaşam denizlere döndü ve takibindeki milyonlarca yılda kireçtaşı tabakaları oluştu.

Araştırmacılar 670 metre derinlikten granitin yanı sıra sıcak, sıvı dolu çatlaklarda çökelmiş mineralleri de içeren 3 metrelik bir karot numune çıkardılar. Bu, araştırmacıların zirve halkasına ulaştıklarının ilk işareti niteliğinde. Çalışmayı gerçekleştiren bilim insanları, zirve halkasının büyük bir hidrotermal sistem olabileceğini tahmin etmişlerdi. Araştırmacılar, granitin karot numuneleri domine etmesi için kazılar devam edebileceğini düşünüyorlardı. Daha sonra örneklerin tamamen zirve halkası içerisinde olduğunu duyuracaklardı. Fakat, granit örneğine herhangi bir şekilde rastlanmasının zaten zirve halkası içerisinde çalışıldığını göstereceğini savunan bilim insanları da var.

Ekip içerisindeki bir başka tartışma konusu da, dinozorların son dönemi olan Cretaceous ile 66 milyon yıl önce başlayan Paleogene arasındaki sınır. Araştırmacılardan Joanna Morgan, geleneksel olarak K-Pg sınırının, foraminifera olarak adlandırılan küçük kabuklu canlıların fosillerinin ortaya çıkmasıyla tanımlandığını belirtiyor. Bu tanıma göre ekip, geçen hafta deliciler 620 metrelik derinlikte fosil içeren kireç taşı tabakalarını geçip kumlu tsunami yataklarına girdiklerinde K-Pg sınırını geçtiler. Ancak Sean Gulick, 620 ile 670 metre arasında bulunan tsunami depolarının ve darbeli breşin hepsinin etkisinden sonra geldiğini ve böylece teknik olarak Paleojen'in bir parçası olarak görülebileceğini belirtiyor. Bilim insanları, bunun yerine, Cretaceous ile Paleogene arasındaki bu kalın kesimi "olay katmanı" olarak adlandırıyorlar.

Kazı platformunun yanında yaşayan bilim insanları, elde edilen örnekleri analiz ettiler. İlk mineral bulguları üzerinden yapılan önermeye göre, sıvı dolu çatlaklar yaşanamayacak kadar sıcaktı. Fakat araştırmacılar, antik ve modern DNA işaretleri bulmayı umut ediyorlar. Araştırmacılar gömülü zirve halkasının kendisinin, sıcak sıvı dolu kırıklarının içerisindeki besinlerden dolayı hayatın geri döndüğü ilk yerlerden birisi olabileceğini düşünüyorlar.

Bilim insanları, tortul kayaçların üstünde yer alan kabuğun derinliklerindek şoklu, granit kayaçların keşfinin Chicxulub'un zirve halkasının oluşumundaki dinamik çöküş teorisini doğrulayıcı nitelikte olduğunu da 18 kasımda yayımlanan bir makalede duyurdular.

---

Kaynaklar:

Scientists gear up to drill into 'ground zero' of the impact that killed the dinosaurs, Science, Retrieved from http://www.sciencemag.org/news/2016/11/update-drilling-dinosaur-killing-impact-crater-explains-buried-circular-hills

Subsurface map of moon reveals origin of mysterious impact crater rings, Science, Retrieved from http://www.sciencemag.org/news/2016/10/subsurface-map-moon-reveals-origin-mysterious-impact-crater-ring

The formation of peak rings in large impact craters, Science, 18 Nov 2016: Vol. 354, Issue 6314, pp. 878-882 DOI: 10.1126/science.aah6561

---