UCLA ve Howard Hughes Medical Institute araştırmacıları, kolesterol seviyelerinin artmasını baskılayabilen bir geni, familiyal (ailesel) hiperkolesterolemi hastası olan farelerde damar tıkanıklığına neden olan plakların azaltılması ile ilgili bir tedavide etkili bir biçimde kullanmayı başardı.

Preklinik çalışmalarda, araştırmacılar LeXis adı ile bilinen genin atardamarlarda kolesterol ve damar tıkayıcıların seviyelerini düşürdüğünü göstermişti. Mevcut terapinin ise, aynı zamanda karaciğer hücrelerinde yağ yapımının ve yağ oluşumunun azalmasını sağladığı da gösterildi.

Familiyal hiperkolesterolemi (familial hypercholesterolemia) kalıtımsal bir hastalık olmakla birlikte, LDL kolesterol olarak da bilinen düşük yoğunluklu lipoproteinlerin kanda normalin çok üstünde seviyelerde bulunması veya kötü kolesterol yüksekliği olarak kendini göstermektedir. Bu durumlar da, kondisyonel olarak kalp rahatsızlıklarının riskini ciddi biçimde artırmaktadır.

LeXis geni ise, yakın geçmişte kadar 'çöp DNA' (junk DNA) olarak bilinen bir gen grubuna mensup, öyle ki bir zamanlar bilim insanları diğer genler ile birlikte doğal olarak LeXis'i de oldukça amaçsız bir gen olarak kabul ediyordu. Ne var ki, insan genom projesi adı verilen dev proje ile LeXis gibi genlerin aslında aktif ve son derece işe yarar oldukları tespit edildi. Bu genler üzerine gerçekleştirilen araştırmalar ise şu an kodlamayan (kodsuz) uzun ribonükleik asitler veya lncRNA çalışmaları olarak biyolojide gelişmekte olan bir çalışma alanını kapsıyor.

Araştırmacılar, tek bir LeXis enjeksiyonunun kalp rahatsızlığının gelişimini yavaşlatıp yavaşlatmayacığını test etmek istedi. Bunu yapabilmek için de farelere ya bu geni ya da kontrol genini vererek, bu fareleri 15 hafta boyunca yüksek sodyum ve kolesterol içeren bir diyete tabi tuttu. Bu işlemleri takiben de araştırmacılar kalp rahatsızlığının gelişimini de izlemeye devam etti.

Circulation'da yayımlanan araştırmanın ilerleyen fazlarında araştırmacılar, daha büyük ve gelişmiş hayvanlarda da benzer terapiyi test etmek ve mevcut tedavi yöntemleri ile kombinasyonlarını deneyerek meta-analizler gerçekleştirmeyi planlıyor.

lncRNA'ların önemli olabileceği daha önceki araştırmalar ile gösterilmişse de, bu çalışma aynı zamanda insan hastalıklarının gen tedavisi ile yok edilmesinde kullanılabileceklerini gösteren ilk araştırma olma özelliği taşıyor. Çöp genler, dolayısıyla; yakın bir gelecekte familiyal hiperkolesterolemi hastalığını taşıyan insanların gen terapisi ile kurtarılması için kullanılan gen çerçevesinin içinde kendilerine ait olan yeri alabilir.

---

Makale Referans: Peter Tontonoz, Xiaohui Wu, Marius Jones, Zhengyi Zhang, David Salisbury, Tamer Sallam. Long Noncoding RNA Facilitated Gene Therapy Reduces Atherosclerosis in a Murine Model of Familial Hypercholesterolemia. Circulation, 2017; 136 (8): 776 DOI: 10.1161/CIRCULATIONAHA.117.029002

---