Bilim insanları, Sibirya'da donmuş bir virüsü uyandırıyor. 30.000 yıl sonra... geri döndü.

Fransalı araştırmacılar, Sibirya'nın kuzey doğusundaki donmuş bölgenin derinliklerinde keşfettikleri 30.000 yaşındaki tarih öncesi bir virüsü tekrar canlandıracaklarını duyurdular.

"Sibirya'dan gelen yumuşak virüs" anlamına gelen Mollivirus sibericum, bu yüzyılda keşfedilmiş böyle dördüncü 'dev virüs'. Aynı ekip geçen sene Pithovirus sibericum adında bundan bir tane daha keşfetti ve Mollivirus sibericum da kutuplardaki aynı donmuş toprak örneğinde yalıtılmış haldeydi.

Bu tarih öncesi virüsler 'dev virüsler' olarak adlandırılıyor çünkü yarım mikrondan daha büyük boyutlarıyla (bir milimetrenin binde biri) ışık mikroskobu (normal mikroskop) altında görülebiliyorlar. Virüsler tükendiği için büyük görünüyorlar.

Eğer bilim insanlarının bu şeyi uyandıracağı fikri kulağa biraz kaygılı geliyorsa (ve dürüst olalım, bu bir salgın hastalık felâketi filminin açılış sahnelerinden pek de farklı değil) endişelenmeyin. Araştırmacılar virüsü sadece hayvanlara veya insanlara bir tehdit olmadığından emin olabilirlerse dirilteceklerini söylüyor.

Fakat bu, gelecekte donmuş tarih öncesi virüslerin tamamen kendi kendilerine çözülmesi ihtimalinden endişe duymamalıyız anlamına gelmiyor. Bilim insanları çalışmalarında şöyle uyarıyor: "İki farklı virüsün tarih öncesi donmuş kutup toprağı katmanlarında bulaşıcılıklarını kaybetmediği gerçeği, küresel ısınma şartlarında endişe konusu olmalıdır."

Denetimli bir laboratuvar ortamında bir amibe kasıtlı olarak bulaştırmak bir şeydir, fakat dünya ısındıkça donmuş kutup topraklarının erimesiyle (ve madencilik şirketleri, yer altında gizlenmiş mineral tabakalarını kullanmak için yeni, buzlu bölgeleri keşfetmeye önem vermesiyle), kazara tarih öncesi bir virüsü ortaya çıkarmanın tehlikeleri çok gerçektir.

Mikroskobik, genomik, transkriptomik, proteomik ve metagenomik teknolojileri sayesinde bilim insanlar bu yeni virüsün detaylı bir tasvirini ortaya çıkarabiliyor.

Megaviridae (Mimivirüs tarafından temsil ediliyor, 2003'te keşfedildi), Pandoraviridae (2013'te keşfedildi) ve Pitovirüs (2014'te tanımlandı) familyalarından sonra, Acanthamoeba cinsinden amiplere bulaşan dev virüslerin dördüncü familyası, Pitovirüsü yalıtmaktan sorumlu olan araştırma tarafından keşfedildi. Bilim insanları Pitovirüsün bulunduğu Siberya'nın kuzeydoğu ucundaki donmuş toprak örneği çalışmasında muhafaza ederek, yeni virüs Mollivirus sibericum'u yalıtma, güçlendirme ve sonra canlandırmayı başardılar. İlk defa bir virüsü canlandırmak için canlılara uygulanabilen bütün çözümlemeli yöntemler (genomik, transkriptomik, proteomik ve metagenomik) aynı anda kullanıldı.

Virüs kabaca küresel bir şekle sahip, yaklaşık olarak 0.6 μm uzunluğunda ve 500'den fazla protein kodlayan yaklaşık 650.000 baz çifti genomu içeriyor. Bu proteinlerin çoğu, Sibiryalı selefi Pithovirus sibericum'unkilerine hiç benzerlik taşımıyor. Dahası, çoğalmak için hücresel konağının sitoplazmik kaynaklarına ihtiyaç duyan Pitovirüs'ten farklı olarak, Mollivirus sibericum amipte çoğalmak için hücre çekirdeğini kullanıyor ve bu sayede çoğu "küçük" virüs gibi konağa bağımlı oluyor. Bu taktik ve kendi DNA yapı taşlarınının sentezine izin veren belli anahtarlar enzimlerdeki eksiklikler gibi diğer belirli özellikler, Mollivirus sibericum'un Adenovirus, Papillomavirus veya Herpesvirus gibi insan patojenlerinin de dahil olduğu genel virüs tiplerine daha benzer olduğu anlamına geliyor. Diğer taraftan Pithovirus, şimdi resmî olarak smallpox virüsün kökünü kuruttuğu varsayılan bir familya olan Poxvirus ile sitoplazmada aynı şekilde çoğalıyor. Şekli, çoğalma yöntemi ve metabolizması bakımından Mollivirus sibericum bu yüzden daha önce hiç görülmemiş yeni bir virüs türünü temsil ediyor ve bugüne kadar keşfedilmiş üç dev virüs familyasından farklı.

Dev virüslerin çok nadir olmadığını ve yüksek oranda çeşitli olduğunu öne süren bu keşif, aynı zamanda virüslerin donmuş kutup topraklarında çok uzun dönemler boyunca hayatta kalma yeteneğinin belirli bir virüs cinsiyle sınırlı olmadığını ve muhtemelen çeşitli çoğalma taktiklerine sahip (ve bundan dolayı olasılıkla hastalık yapıcı) virüs familyalarını kapsadığını gösteriyor.

Araştırmacılardan biri olan Jean-Michael Claverie, AFP'ye şunları söyledi: "Muhtemel olarak hastalık yapıcı virüsleri diriltmek için, savunmasız bir konakta hâlâ bulaşıcı olan birkaç virüs taneciği yeterli olabilir. Eğer dikkatli olmazsak ve güvenlik önlemlerini devreye sokmadan bu alanları sanayileştirirsek, kökünün kuruduğunu düşündüğümüz frengi kadar küçük virüsleri bir gün uyandırma tehlikesine neden olabiliriz."

Diğer dev virüslerin hâlâ donmuş kutup topraklarında gizlenmiş olup olmadığını belirlemek için bilim insanları şimdi Sibirya bölgesinin daha da eski katmanlarını çalışıyorlar ve bir bölgede çalışmak onların bir milyon yıl öncesine gitmelerini sağlayabilir.

Bulgular PNAS dergisinde yayınlandı.

---

Referans :  Matthieu Legendre, Audrey Lartigue, Lionel Bertaux, Sandra Jeudy, Julia Bartoli, Magali Lescot, Jean-Marie Alempic, Claire Ramus, Christophe Bruley, Karine Labadie, Lyubov Shmakova, Elizaveta Rivkina, Yohann Couté, Chantal Abergel, Jean-Michel Claverie. In-depth study ofMollivirus sibericum, a new 30,000-y-old giant virus infectingAcanthamoeba. Proceedings of the National Academy of Sciences, 2015; 201510795 DOI: 10.1073/pnas.1510795112

---