Evrimin, bazen gerçekten büyüleyici derecede mükemmel, bazen de oldukça tuhaf olabilen ürünlerine tanık oluruz. Penis kemiği ya da bir diğer adıyla baculum da bunlardan birisidir. Baculum, ekstra bir iskelet kemiğidir, yani iskeletin geri kalanına bağlı değildir ancak penisle birlikte hareket edebilmektedir. Hayvana bağlı olarak, bacula boyutu, bir milimetrenin altında da olabilir, yaklaşık bir metre boyutunda da olabilir ve şekil bakımından da iğne benzeri çıkıntılardan tutun da çatal gibi şekillerde olabilir.

Deniz aygırındaki baculum, hayvanın vücut uzunluğunun yaklaşık altıda biri kadar; 60 cm uzunluğunda olabilirken, buna karşın, halka kuyruklu bir lemurun baculumu vücut uzunluğunun yalnızca kırkta biri kadar; birkaç santimetre uzunluğundadır.

Penis kemiği, bazı memeli türlerinde bulunurken, bütün memeliler penis kemiğine sahip değildir. Pek çok primat erkeğinde bir baculum bulunur, fakat insanlar bu primat grubu içerisinde yer almaz, çünkü insanlarda baculum yoktur. Bazı olağan dışı durumlarda, bazı erkeklerde penis ucundaki yumuşak dokuda kemiklerin oluştuğu gözlemlenmiştir, ancak bu durum bir baculumdan ziyade nadir görülen bir anormalliktir¹.

Proceedings of the Royal Society B'de yayımlanan yeni bir çalışmada, araştırmacılar, soy örgüsü ışığında (filogenetik) farklı türlerde nasıl dağılım gösterdiği üzerine çalışarak baculumun memelilerde nasıl geliştiğini araştırdılar².

Ekip, penis kemiğinin ilk olarak, yaklaşık 145 milyon yıl önce plasentalı ve plasentasız memelilerin ayrılmasından sonra fakat primatların son ortak atası ve etçillerin evrimleşmesinden önce, yani yaklaşık 95 milyon yıl önce evrimleştiği bulgusuna ulaştı. Araştırma, aynı zamanda da, primatların ortak atalarının ve etçillerin penis kemiği sahibi olduklarını ortaya koyuyor. Bu da şu anlama geliyor; insanlar gibi baculum sahibi olmayan gruplar içerisindeki her tür, evrimsel süreçte bu kemiği kaybetti.

Peki, ilk zamanlarda bir hayvanın penisinde kemiğe ihtiyaç duymuş olmasının nedeni nedir?

Bilim insanları, penis kemiğinin neden işe yarar olabileceğine dair bazı teoriler geliştirmiştir. Belirli türlerde, örneğin, kedilerde, dişi kedi, çiftleşene kadar yumurta salınımı yapmaz ve bazı bilim insanları, baculumun dişilerin uyarılmasına yardımcı olmuş olabileceği ve ovulasyonu başlattığı iddiasını ileri sürüyor³. Bir başka teori ise, vajinal sürtünme hipotezidir⁴. Bu teoriye göre; penis kemiği, bir ayakkabı keratası (çekeceği) gibi işlev görerek; erkeğin, dişi içerisine herhangi bir sürtünme ya da sıkışmanın üstesinden gelebilmeyi mümkün kılıyor.

Son olarak da, penis kemiğinin, vajinal içe girmeyi uzatmaya yardımcı olduğu ileri sürülmüştür. Bu şekildeki bir nüfuz etme süresindeki uzama, erkek için spermlerinin dölleme şansı elde etmeden dişinin sıvışıp gitmesini engeller.

Yürütülen araştırmada, primat evrimi boyunca, penis kemiği sahibi olmanın, uzun vajinal içe girme süreleriyle (üç dakikayı aşkın süre) bağlantılı olduğu bulgusuna ulaşıldı. Bunun yanı sıra, daha uzun intromisyon (vajinal yerleşim) süresine sahip primat türlerinin erkeklerinin, kısa intromisyon süresine sahip erkeklere kıyasla daha uzun penis kemiği sahibi olma eğiliminde oldukları görüldü.

Bir başka ilginç keşif ise, dişi için daha fazla seksüel yarış içerisinde olan türlerin erkeklerinin, daha az seksüel yarış içerisinde olan erkeklere kıyasla daha uzun penis kemiği sahibi oldukları sonucuna ulaşıldı.

Peki insanlar için nasıl bir durum söz konusu? Eğer penis kemiği çiftleşme yarışında bu denli önemliyse, peki insanların neden penis kemiği yoktur? Bunun kısa cevabı, çünkü insanlar bu şekilde bir uzun intromisyon kategorisine girmemektedir. İnsanlar --erkekler-- için, ejekülasyonun gerektirdiği ortalama yerleşme süresi iki dakikadan daha azdır⁵.

Ancak, bonobolar, bir seferde yalnızca —yaklaşık— 15 saniyeye ihtiyaç duymalarına rağmen, her ne kadar çok kısa da olsa (yaklaşık 8 mm) bir penis kemiğine sahiptirler. Bu da, durumun biraz da bizim çiftleşme stratejimizle alakalı olduğunu gösterir. İnsanlar (genellikle) minimum seksüel yarış içerisindedir ve dişiler genellikle bir seferde yalnızca bir erkekle birlikte olur. Belki de bu çiftleşme örgüsünü benimsemiş olmak, kısa intromisyon süremize ek olarak, baculumun ortadan kaybolmasının son gerekçesi oldu.

Bilim insanları, bu sıradışı kemiğin fonksiyonlarını ortaya koyacak bulmacanın henüz daha başlarında bulunuyorlar. Fakat görünüşe göre, primat baculumundaki değişimler, bir türün çiftleşme stratejisiyle belirleniyor -en azından kısmen--. Fakat araştırmanın ortaya koyduğuna dayanarak, seksüel yarışın yoğun olduğu koşullarda, penis kemiği söz konusu olduğunda boyutun son derece önemli olduğunu söyleyebiliriz.