Post Author Avatar
Sevkan Uzel
Yıldız Teknik Üniversitesi - Çevirmen/Editör
Yıldız Savaşları filmindeki Ölüm Yıldızı kurgusal olsa da, gezegen yıkımı gerçek. Astronomlar geçtiğimiz günlerde uzak bir beyaz cüce yıldızın çevresindeki ölüm sarmalında parçalanmakta olan büyük ve kayalık bir nesne saptadıklarını açıkladı. Bu keşif aynı zamanda metaller tarafından oluşturulan beyaz cüce "kirliliği"nin kaynağının ardında yatan ve uzun zamandır beklemede olan kuramı da onaylıyor.

22 Ekim tarihli Nature dergisinde duyurulan keşfin ayrıntılarının anlatıldığı makalenin başyazarı Andrew Vanderburg şöyle diyor: "Böyle birşeyi daha önce gören olmadı. Bir güneş sisteminin yıkılışını izliyoruz." Bu benzersiz olaya ilişkin veriler NASA'nın yıldız gözlemcisi Kepler K2 görevinden geldi. Yörüngesindeki bir nesnenin, yıldızın önünden geçerken neden olduğu parlaklık azalmasına bakan Kepler K2, bu yıldızda her 4,5 saatte bir düzenli olarak sönükleşme olduğunu saptadı. Bu da nesnenin beyaz cüceden yaklaşık 520.000 mil (836.859 km yani Dünya ile Ay arası uzaklığın yaklaşık 2 katı) uzaklıkta yörüngeye oturmuş olduğunu gösteriyor. Bu gözlemle birlikte ilk kez gezegenimsi bir nesne bir beyaz cüce çevresinde görülmüş oluyor.

Vanderburg ve çalışma arkadaşları yeryüzünde bulunan çok sayıda tesisi de kullanarak ek gözlemler yapmış. Tüm veriyi biraraya getirdiklerinde, hepsi 4,5 ve 5 saat aralıklarında bulunan ilave madde öbeklerine ilişkin işaretler bulunmuş. Tabi geçiş yapan asıl nesne özellikle önemli olup, yıldızın parlaklığını %40 oranında azaltıyor. Yanısıra geçiş sinyali kuyruklu yıldız benzeri bir desen çiziyor. Bu iki veri birlikte düşünüldüğünde, geçiş yapan nesnenin ana parça ve onu çevreleyen bir toz bulutu şeklinde olduğu çıkarımı yapılabilir. Geçiş yapan toplam maddenin, güneş sistemimizin asteroid kuşağındaki en büyük nesne (Texas büyüklüğünde) olan Ceres kadar bir kütleye sahip olduğu tahmin ediliyor.

Söz konusu beyaz cüce yıldız, Dünya'dan 570 ışık yılı uzakta bulunan Virgo (Başak ) Takımyıldızı'nda yer alıyor. Güneş benzeri bir yıldız ömrünün sonuna geldiğinde bir kırmızı deve dönüşerek, dış katmanlarından sıyrılmaya başlar. Sonunda geriye kalan Dünya boyutlarındaki sıcak çekirdeğe beyaz cüce adı verilir. Genellikle ince bir hidrojen veya helyum kabuğu altındaki karbon ile oksijenden ibaret olur.

Ancak kimi zaman astronomlar, izgesinde (İng. spectrum) silikon ve demir gibi daha ağır elementlerin izleri bulunan beyaz cücelere rastlar.  Bu oldukça gizemli bir durum; çünkü bir beyaz cücenin güçlü kütleçekiminin öylesi elementleri derhal bastıması beklenir. "Bu tıpkı altın elemeye benziyor; ağır şeyler dibe çöküyor. Bu metallerin beyaz cücenin içerilerine, bizim göremeyeceğimiz yerlerine batması gerekirdi," şeklinde açıklıyor araştırmacılardan John Johnson.

Kuramcılar, bu tip ağır element izleri gösteren beyaz cücelerin, kayalık gezegen veya asteroid yutmalarından ötürü "kirlenmiş" olduğunu tahmin ediyor. Tabi henüz ortada bunu kesin olarak kanıtlayabilecek birşey yok. Kirli beyaz cücelerin bir kısmının çevresinde enkaz disklerine ilişkin işaretler var. Fakat bu disklerin kaynağı belirsiz. Sözü edilen sistemde bu durumların her üçü de mevcut: Beyaz cüce kirli, etrafında enkaz diski var ve bu disk en az bir adet kayalık nesne içeriyor. Vanderburg bu durumu, beyaz cüce kirliliği ile kayalık gezegen yutulmasını birbirine bağlayan bir ipucu olarak değerlendiriyor.

Bu kayalık nesnelerin nereden çıktığına ilişkin soru işaretleri halen varlığını sürdürüyor. En olası senaryo ise orada bulunan gezegenin yörüngesinin dengesizleşip, içeri çekilmiş olması. Kesin olan bir şey varsa, o da geriye kalan parçaların sonsuza dek orada olmayacakları. Beyaz cücenin yoğun ısısı tarafından buharlaştırılacaklar. Milyonlarca yılın sonunda bu asteroid kalıntılarından geriye kalan sadece masum görünüşlü bu beyaz cücenin üstünde duran metal tozu katmanı olacak.

 




Kaynak: Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics, "Cosmic "Death Star" is Destroying a Planet"
< https://www.cfa.harvard.edu/news/2015-21 >

Referans: Andrew Vanderburg et al. A disintegrating minor planet transiting a white dwarf. Nature, 2015; 526 (7574): 546 DOI: 10.1038/nature15527
< http://dx.doi.org/10.1038/nature15527 >




Bu içerik BilimFili.com yazarı tarafından oluşturulmuştur. BilimFili.com`un belirtmiş olduğu "Kullanım İzinleri"ne bağlı kalmak kaydıyla kullanabilirsiniz.
Kaynak ve İleri Okuma
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir