Bilim insanları, günümüzde Neandertallerin saç renginden, çiftleşme ve eş seçme alışkanlıklarına kadar birçok konuda, çok sayıda bilgi toplamış durumda. Ne var ki, haklarında bilmediğimiz temel şeylerden birisi hala gizemini korumaktaydı : Acaba ateş yakmayı biliyorlar mıydı?

Arkeologlar, Neandertallerin ; tıpkı yukarıdaki görselde resmedilen ailenin yaptığı gibi; ateşi kullandıklarını biliyorlardı. Ancak istemli olarak ateş yakmak yerine, küçük çaplı orman yangınlarından alev elde ettiklerini veya doğal olarak oluşan kıvılcımları kullandıklarını düşünüyorlardı.

Şimdi ise, yeni bir hipoteze göre; bir takım tuhaf Neandertal kalıntıları, bu uzak kuzenlerimizin ateş yakabildiklerine dair ipuçları taşıyor. Güneybatı Fransa'da Pech-de-l’Azé I bölgesinde yapılan kazıda elde edilen 50.000 yıllık kalıntılarda manganez dioksit kitleleri keşfedildi. Bu bölgedeki kireçtaşı oluşumlarında manganez dioksitin yaygın olduğu hali hazırda bilinmekteydi.

Arkeologlar, daha önceleri Neandertallerin bu bileşiği vücutlarını boyamak, dövme yapmak veya süslenmek için siyah pigment olarak kullandıklarını düşünüyorlardı. Ancak yeni bir görüşe göre, yaktıkları ateşin kalıntısı olan köz ve is daha kolay elde edilebilir bir boyama aracıydı. Ayrıca adı geçen bölgedeki Neandertallerin tüm manganez oksitlerin içinde ağırlıklı olarak manganez dioksiti tercih ettiklerini gösteriyor. Üstelik tüm yakın moleküller de neredeyse aynı rengi verebilmektedir.

O halde cevaplanması gereken en önemli soru şu olarak karşımıza çıkıyor : O halde, manganez dioksiti diğer kendisine yakın moleküllerden ayıran özelliği ne idi?

Ateş Başlatması

Sorunun cevabı ise manganez dioksitin yanma reaksiyonunu katalize edebilme özelliğinde yatıyor. Pech-de-l’Azé I bölgesindeki manganez dioksit içeren blokların üzerinde keşfedilen aşınma ve sürtünme izleri, araştırmacıları bu bloklardan toz üretmeye itti. Daha sonra bu tozu odun yığınlarının üzerine serpen araştırmacılar, alevin parıldaması için gereken sıcaklık derecesinin 250 santigrat derecelere indiğini tespit etti.

Bu da, manganez dioksit ile ateş yakmanın çok daha kolay ve hızlı olabileceğini gösteriyor.  Scientific Reports'da tüm detayları ile yayımlanan ve online olarak herkese açık olan makalede de belirtildiği üzere, bu işlemin uygulanmadığı odunların 350 santigrat derecede dahi tutuşmadığı ve bu sıcaklığın manganez dioksitin yokluğu durumunda ateş yakamayacağı kaydedildi.

Araştırmacılar şu an için, Neandertallerin manganez dioksiti diğer hangi muhtemel amaçlar için kullanmış olabileceklerini tam olarak kestiremiyor. Ancak bu liste ne olursa olsun, deneylere bakılarak listeye 'ateş-yakmayı eklemek yanlış olmayacaktır.

---

Kaynak :  Selection and Use of Manganese Dioxide by Neanderthals , Scientific Reports 6, Article number: 22159 (2016) , doi:10.1038/srep22159

---