İnsanlarda kişiliklerdeki farklılıklar, antik dönemlerden beri ortaya koyulmuştur. Hayvanlardaki kişilik özellikleri ise uzunca bir zaman boyunca göz ardı edildi, ancak kişiliğin evrimsel ve ekolojik öneminin anlaşılmasıyla birlikte son zamanlarda da bu soru üzerine odaklanan çok sayıda araştırma ortaya çıktı. Avusturya, Brezilya ve Hollanda'daki davranışsal biyologlardan oluşan uluslararası bir ekip, marmoset maymunlarının kişiliğini değerlendirme üzerine bir dizi görev tasarladı.

Marmoset maymunları, ebeveynlerin yavrularını yetiştirdiği ve yetiştirmede büyük çocuklarının da yardımını aldığı uyumlu aile birimlerinde yaşaması gibi sosyal organizasyon anlamında insanlarla paralellik gösteren fazlasıyla sosyal olan Yeni Dünya mamunlarıdır. Araştırmacılar, Avusturya'da yaşayan tutsak maymunların yanı sıra Kuzeydoğu Brezilya'nın yarı kurak Caatinga ormanlarında doğal koşullar altında yaşayan maymunların da insanlarda olduğu gibi kişiliklerinde tutarlı farklılıklar gösterdiğini gösterdi.

19 Ocak'ta (2021) American Journal of Primatology'de yayımlanan araştırmadaki, kişilik görevlerinde, maymunlara tanıdık bir ortamı, yeni yiyecekleri, yeni nesneleri ve tehlikeli bir durumu (örneğin plastik bir oyuncak yılanla veya garip görünümlü bir nesneyle karşılaşma gibi) taklit eden, keşfedebilecekleri ve bunlarla ilgilenebilecekleri bir ortam koşulları sunuldu. Araştırmacılar, maymunların, bu görevlerdeki tepkilerini; örneğin bir parça yaban meyvesini denerken veya renkli çıngırak şeklindeki bir oyuncakla meşgulken dikkatlice gözlemlediler. 

Deneklerden bazılarının herhangi bir yeniliğe çok hızlı bir şekilde yaklaştıkları görülürken, bazılarının daha dikkatli ve yavaş yaklaştığı gözlemlendi. Bu davranış örgüsünü, örneğin, bazı insanların yeni restoranlar keşfetmekten keyif almasına; bazılarının ise favori mekânlarından ayrılmaması gibi bazı insani tutumlara benzetebiliriz. Daha ilginç olanı ise, Avusturya'daki maymunların kişilik özelliklerini dört yıl boyunca gözlemleyen araştırmacılar, bu maymunların kişilik özelliklerinde oldukça tutarlı olduklarını --gençken keşif yapmayı sevenlerin, dört yıl sonra da benzer şekilde araştırıcı bireyler olarak kaldıklarını-- keşfettiler.

Bu kuralın tek istisnası, aile birimleri içerisindeki yetiştirme statüsünü değiştiren maymunlardı. Ekip, yetiştirici, yani gruptaki baskın bireyler haline gelen maymunların aynı zamanda da daha yönlendirici olduklarını söylüyor.

İnsanlarda ve diğer hayvanlarda da benzer bir model görüyoruz. Lider pozisyonlarda etkili olan bireyler, genellikle daha yüksek düzeyde dışadönüklük ve diğer bazı özellikler gösterir (örneğin, yüksek uyumluluk ve vicdanlılık ve düşük nevrotiklik). Güvercinlerde, daha baskın bireylerin hiyerarşide daha yüksek bir rütbeye sahip olduğu ve kolektif hareketin yönünü etkileme olasılığı olduğu; benzer şekilde statüsünü baskın olarak değiştiren cırcır böceklerinin de keşif ve faaliyette baskınlığını arttırdığı ortaya koyulmuştu. 

Araştırma ekibi, benzer görevleri, sıkı kontrol edilen esaret ortamındandan vahşi doğadaki öngörülemeyen koşullara uyarlayarak vahşi doğadaki marmoset maymunlarıyla tekrarladı. Vahşi doğada maymunların günlük yaşamlarında yapacak çok şeyleri vardır, ancak muz gibi bazı ödüller karşılığında ekip hayvanların bu görevlere katılmasını olanaklı hale getirdi. Elde edilen sonuçlar, vahşi doğadaki maymunların esaret altındaki maymunlarla çok benzer kişilik özellikleri gösterdiğini ortaya koydu. Bu da aslında uygulanan görevlerin ne kadar tutarlı olduğunu gösteriyor.

Vahşi marmoset maymunlarında da kişilik özelliklerinin görülmesi, bu özelliklerin insan dışı diğer hayvanların sosyal yaşamlarında da belirleyici roller üstlendiğini gösteriyor.