Muhtemelen 'prospagnozi' terimini duymuşsunuzdur. Bu terim, tanınan insanların yüzlerini hatırlayamama durumuna yol açan bir bilişsel bozukluğu tanımlamakta kullanılır. Bu bozukluğa sahip insanlar aile üyelerinin, sevdikleri insanların, arkadaşlarının yüzlerini hatırlamada ve ayırt etmede zorlanırlar.

Her ne kadar birçok insan prospagnozi terimine ya da yol açtığı duruma aşina olsa da, bu bozukluğun uzaktan akrabası olan 'fonagnozi' (phonagnosia) genellikle göz ardı edilir. Bilinen insanların seslerini tanımakta zorluk çekme bozukluğunu tanımlayan fonagnozinin az bilinmesinin yanı sıra, prospagnozi kadar araştırılmadığını da söylemek mümkün.

Fonagnozi üzerine, Brain and Language'de yeni bir araştırma yayımlandı. Araştırmada insanların yüzde üçünden fazlasının fonagnozi bozukluğu ile doğduğu ve bu insanların büyük çoğunluğunun bu bozukluğa sahip olduklarının hiçbir zaman farkına varamadıkları önermesinde bulunuluyor.

University of Southern California'dan psikologlar, 730 katılımcı üzerinde çalışma yürüttüler ve bu katılımcılardan 23'ünün fonagnozi bozukluğuna sahip olduğu bulgusuna ulaştılar. Yapılan araştırma kapsamında katılımcılara, katılımcıların halihazırda tanıdıkları politikacılar, müzisyenler ve aktörler gibi önemli insanlar gösterildi. Bilim insanları, gösterilen kişilerin kesinlikle tanınıyor olduğunu doğruladıktan sonra bu testi gerçekleştirdiler. Daha sonra katılımcılara, iki kısa ses kaydı dinletildi. Bu kayıtlardan birisi ünlü birisine aitken, diğeri katılımcının tanımadığı birine aitti. Katılımcılardan bu seslerin hangi ünlüye ait olduğunu, fotoğraflarla eşleştirerek belirlemesi istendi. Ayrıca katılımcılara bir de imgeleme testi yapıldı. Bu test kapsamında, katılımcılardan belirli ünlülerin seslerinin yanı sıra bazı nesnelerin seslerini (cam kırılması gibi) ne kadar kolay hayal edebildikleri soruldu.

Ortalama olarak, katılımcılar yüzde 76 doğruluk oranıyla ünlülerin sesini tanımlayabildiler.  Fakat araştırmacılara göre, katılımcıların yüzde 3.2'si fonagnozi belirtileri gösteriyordu ve ciddi şekilde sesleri tanımlamakta zorlanıyorlar.

Araştırmacılara göre ayrıca, daha yaşlı insanlar testlerde daha iyi başarı gösterdikleri için, fonagnozinin doğuştan geldiği önermesi de çekimser de olsa yapılabilir. Bu önerme ile fonagnozi ve prospagnozinin farklılaştığını söylemek mümkün. Çünkü prospagnozi bozukluğu genel olarak bir travma ya da beyin hasarı sonrasında ortaya çıkıyor.

Yapılan çalışma görece küçük ölçekli olduğu için, bu bulguların bütün popülasyonlarda geçerli olduğu savını öne sürmek zor. Fakat bu araştırma bile, bu alanda yapılmış en büyük araştırma olma özelliği taşıyor. British Psychology Society'den bilim insanları da, bu araştırma sayesinde bu alana olan ilginin ve farkındalığın artmasını umut ettiklerini belirtiyorlar.

---

İlgili makale: An estimate of the prevalence of developmental phonagnosia http://dx.doi.org/10.1016/j.bandl.2016.05.004
Kaynak: British Psychology Society, A surprising number of people are born with a problem recognising familiar voices, retrieved from https://digest.bps.org.uk/2016/09/06/a-surprising-number-of-people-are-born-with-a-problem-recognising-familiar-voices

---