Physics Letters B dergisinde yayımlanan bir çalışma, Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'nın (LHC) daha önce Higgs Bozonu ile kazandığı zaferi gölgede bırakabilecek önemde bir başka keşif yapabilme olasılığı olduğunu ileri sürdü. Yazarlar LHC'ın mini kara delikleri tespit edebileceğini öngörüyor. Böyle bir gelişmenin kendisi zaten son derece büyük bir önem arz etmekle birlikte, daha da önemli bir takım gerçeklerin işareti olabilir.

Araştırma dahilindeki bulgular ve öngörüler daha önceleri kuramsal fizikçilerin ilgisini çeken sonsuz sayıda ve birbirinden farklı evrenler olduğunu iddia eden “çoklu-dünyalar hipotezi” kadar ilgi çekici olarak nitelendirildi. Yeni bilimkurgular yolda gibi görünüyor.

Normalde insanlar çoklu evrenleri düşündüğünde çoklu dünyaların farklı kuantum yorumları ile var olduğunu ve tüm ihtimallerin var olduğunu düşünürler. Bu test edilebilir bir olgu olmadığından bilimsel de değildir, tamamen felsefi bir fikir olarak görülmelidir.

Araştırmada bahsedilen ise gerçek evrende bulunan ek boyutlar (İng. extra dimensions). Kütleçekimi evrenimizden dışa doğru yeni boyutlara geçiş yaptığında, bu model LHC tarafından tespit edilen mini kara delikler ile test edilebilir.

Evrenin çok küçük kara delikler ile dolu olma fikri, karanlık madde bulmacasını çözmeye yarayabilecek bir itme kuvveti olarak lanse edildi. Gel gelelim, böyle nesnelerin var olması tamamen evrenin boyut sayısına bağlı. Bildiğimiz dört-boyutlu evren, böyle kara delikler oluşturmak için 10¹⁶ TeV enerjiye ihtiyaç duyar. Bu miktarda enerji LHC'ın üretebileceği enerjinin yaklaşık 15 katına eşit.

Sicim kuramı, LHC deneylerinde tespit edilebilecek kadar küçük bir enerji gerektiriyor olurdu.

Eğer tespit edilmediyse, sicim teorisi yok mudur? Araştırmanın yazarlarına göre hiç de öyle değil. 10-boyutlu evrende kara deliklerin oluşması için gereken enerjinin tahmini, uzayzamanın kuantum deformasyonu ile değişen kütleçekimini kayıt dışı bırakıyor.

Hızla akla gelen bir soru olan bu deformasyonun gerçek olma ihtimali. Eğer olsa bile, yazıda 4-boyutlu evrenden daha az enerji gerektirecekleri tartışılıyor. Yine de bu miktar bile bu güne kadar ki çalışmalardaki enerjinin iki katını gerektiriyor. LHC 14 TeV enerjiye ulaşabilecek şekilde tasarlandı ancak bugüne kadar en fazla 5.3 TeV'e ulaşıldı. Kara deliklerin 11.9 TeV enerji ile tespit edilebileceği kaydedildi. Bu durumda LHC tam kapasiteyle çalıştığında, küçük kara delikleri bulabiliriz.

Böyle bir keşif, mikro düzeyde uzay-zaman deformasyonunu, ek boyutların varlığını, onların içindeki paralel evrenleri ve sicim kuramını kanıtlayabilir. Eğer doğru enerji düzeylerinde bulunurlarsa, bu kara delikçikler ekibin yeni bir kurama ilişkin yorumunu doğrulayabilir. Söz konusu yeni kuram kara delik davranışları ile ilgili olup, "kütleçekimin gökkuşağı" adıyla anılıyor.

---

Referans:  Phys.org ,  Large Hadron Collider Could Detect Extra Dimensions
http://www.iflscience.com/physics/large-hadron-collider-might-reveal-extra-dimensions

---