İmmünoterapi, otoimmün hastalıkları ve aşı gelişimi için uygulama potansiyelleri bulunan binlerce yeni bağışıklık sistemi sinyali keşfedildi. Keşfin arkasındaki araştırmacılar, buluşlarının biyoloji için öneminin, yeni bir kıta keşfetmeye eş değer olduğunu belirtti.

İlk duyulduğunda subjektif bir açıklama gibi olsa da, bu benzetmenin çok da yanlış olduğunu söyleyemeyiz. Çünkü vücudumuzdaki hücreler düzenli olarak hem vücudumuza ait hem de yabancı (virüs ve bakteriler gibi) canlılara ait proteinleri yıkmakta, parçalamakta veya sindirmektedir. Bu proteinlerin parçalanması sonucu oluşan küçük fragmanlar (kısım, parça veya bileşenler) veya başka bir deyişle epitoplar, parçalayan hücrenin dışına çıkarılmakta ve orada hücre zarına tutunarak bir anlamda sergilenmektedir. Bu süreçte de bağışıklık sistemi epitopları tarar ve yabancı olduklarına karar verirse parçalayıcı hücrenin zararlı olduğuna kanaat getirerek enfeksiyon veya hastalık başlatma, yayılma durumlarına engel olmak üzere bütün hücreyi yok eder.

Keşfedilen sinyaller bu vasıtayla büyük bir önem arz ederken, araştırmacılar yeni çalışmalarında, bağışıklık sistemi tarafından taranabilecek olan tüm epitopların neredeyse üçte birinin 'iki ucu birleşmiş epitoplar' olduklarını keşfetti. Bu tip epitopların nadir olduğu düşünülse de, araştırma ekibi, hücre yüzeyini haritalamak için geliştirdikleri yeni bir metot geliştirerek daha önce bilinmeyen binlerce epitopun aslında bu şekilde mevcut olduğunu keşfetti.

Buluşların bilim dünyasına otoimmün hastalıkları ve bağışıklık sistemini anlamakta, yine immünoterapi ve aşı dizaynında yeni hedefler belirlemekte çok önemli katkıda bulunacağı öngörülüyor.

Science dergisinde yayımlanan çalışma biyoloji bilimleri için çığır açıcı bir gelişme olarak nitelendiriliyor. Bugüne kadar geliştirilmiş olan modern tıp, ilaçlar, terapi yöntemlerinin dayandığı bağışıklık sistemi sinyallerinden, hep orada olan ancak bizim bilmediğimiz binlercesinin keşfedilmesi tüm bu alanlarda yeniden bir sıçrama yaşanmasına anlamına geliyor.

Yalnızca bağışıklık sisteminin işleme biçimine dair bilgilere değil, aynı zamanda terapiler, ilaçlar ve aşılar için de yeni yolaklar bulunması, yaratılması ve denenmesinin önünü açacak verilere erişme imkanı veren bu yeni keşif üzerinde de yine geniş çaplı incelemeler yapılması planlanıyor.

Mevcut çalışmadan daha önce, bilim insanları bir hücrenin içindeki mekanik sistem dahilinde proteinlerin sıralı biçimde fragmanlara ayrılacak şekilde yıkıldığını veya parçalandığını daha sonra da bu parçaların hücre yüzeyinde sergilendiğini düşünmekteydi. Yine istatistiki olarak çok küçük yüzdelerde birleştiği düşünülen bu epitopların; 'spliced' veya iki uçtan birleşmiş düzen-dışı fragmanlar biçiminde şans eseri ve az sayıda üretildiği varsayılmaktaydı.

Yeni çalışma ise epitopların çeşitlilik yüzdesinin ve hatta tam nüfusunun yüzde 30 ila 40'ını bu 'spliced' proteinlerin oluşturmakta olduğunu ortaya çıkardı. Bu miktarda bir çeşitlilik ise, bilinen sinyal mekanizmalarının ve sinyal çeşitlerinin de aynı oranda arttığı ve/veya artacağı anlamına geliyor.

Bu yeni epitoplar, bağışıklık sistemine;bir hastalığın ortaya çıkma ihtimali için tarayacak çok daha fazla ihtimal yaratıyor. İki ucu birleşik epitoplar her ne kadar karışık 'düzen-dışı' epitoplar olsalar da aynı zamanda sağlıklı (tanıdık) epitoplar ile çok büyük oranda benzerlik gösterip yanlış bir biçimde 'zararlı' olarak tanınıp, otoimmün reaksiyonlar da ortaya çıkarma potansiyeli taşıyor.

Araştırmacılar bu taramaları dışardan deneyler dahilinde gerçekleştirerek, vücudun kendi hücrelerine karşı döndüğü Tip 1 diyabet ve multipl skleröz gibi rahatsızlıkların yani otoimmün hastalıkların mekanizmalarını, yeni tedaviler de geliştirebilmek üzere çözümlemeyi hedefliyor.

---

Makale Referans: Michele Mishto et al. A large fraction of HLA class I ligands are proteasome-generated spliced peptides. Science, October 2016 DOI: 10.1126/science.aaf4384

---