Gebe kadınların kanında bulunan ve gebeliğin vücutta oluşturduğu tehlikelerden anne adayını koruyabilen güçlü bir protein, Alzheimer hastalığı, artrit ve kalp hastalığı gibi yaşa bağlı bozuklukların bazılarını iyileştirmek ve önlemek için kullanılabilir. Güney Avustralya'da bulunan Flinders Üniversitesi'nden Dr. Amy Wyatt önderliğideki disiplinler-arası bir ekip tarafından yapılan bu keşif, PNAS dergisinde yayımlanan bir makale ile duyuruldu.

Gebelik, anne adayının bedeninde protein hasarını (proteinlerin yanlış katlanmasını) artıran biyolojik stresleri içeren benzersiz bir fizyolojik durumdur. Araştırmacılar, vücudun yanlış katlanmış proteinlerdeki artışla nasıl başa çıktığını inceledi; söz konusu protein hasarlarının, ciddi bir doğum komplikasyonu olan preeklampsi ile de bağlantılı olduğu biliniyor. Preeklampsi, gebelikte rastlanabilen bir bozukluktur; bu durumda, kadınlarda yüksek kan basıncı ve idrarda protein artışı görülür. Bu semptomlar anne ve bebeği riske atıp, sıklıkla erken doğumla hatta bazen ikisinin de yaşamını yitirmesiyle sonuçlanır.

Wyatt, "gebelik kuşağı proteini" (İng. pregnancy zone protein - PZP) adı verilen bir proteinin, yanlış katlanmış proteinleri dengede tuttuğunu ve onların plak oluşturmasını önlediğini belirtiyor. Protein plaklarının, ileri yaşlarda yaygın görülen bozuklukların büyük bölümüyle ilişkisi bulunuyor. Wyatt, gebelerin bedeninin normalde yanlış katlanmış proteinlerin nasıl üstesinden geldiğinin daha iyi kavranmasının, yaşlanma sürecinde sıklıkla karşılaşılan ve proteinlerin yanlış katlanıp birikmesiyle ilişkilendirilen bazı hastalıklar için yeni tedavi stratejilerinin geliştirilmesine yardım edebileceğini düşünüyor.

"Bu çalışmada, Alzheimer vakalarında beyinde ve preeklampsi vakalarında plasentada plaklar oluşturan amiloid beta da dahil olmak üzere, yanlış katlanmış proteinlerin birikimini PZP'nin etkili biçimde engellediğini gösterdik," diyen Dr. Wyatt, böylece ilk kez olarak, kadınların gebelik sürecinde artan yanlış katlanmış protein miktarına dayanmasını sağlayan önemli bir uyumlanmanın kanıtının ortaya konmuş olduğunu belirtiyor. Bu sistemdeki başarısızlığın, preeklampside yanlış katlanmış proteinlerin birikimini tetikleme potansiyeli olduğunu ve ayrıca yaşa bağlı protein yanlış katlanması bozukluklarından bazıları ile ilgisinin olabileceğini ekliyor. Ekip, hücrelerin PZP tarafından dengelendikten sonra yanlış katlanmış proteinlerden nasıl kurtulduğunu tam olarak anlamak için çalışmalarını sürdürüyor.

PZP ile İlgili 2011 Tarihli Çalışma

Hollanda'da bulunan Erasmus Tıp Merkezi'nden Theo M. Luider ve çalışma arkadaşları tarafından yazılan ve 2011 yılında Journal of Proteome Research dergisinde yayımlanan bir makalede, Alzheimer hastası kadınların, hastalık semptomları görülmeden yıllar önce yapılan kan testlerinde, gebelikle ilişkilendirilen PZP proteininin yüksek düzeylerde bulunduğu keşfedilmişti.

Hastalığın erken teşhisinin, ilerlemesini yavaşlatacak ilaçların kullanımına erken başlamayı sağlayabilecek olmasından ötürü, bu keşif çok önemliydi. Ekip, yaşları 60-90 arasındaki 86 kişinin kan örneklerindeki protein miktarlarını incelemiş ve Alzheimer hastalığı tanısı konmadan ortalama 4 yıl önce, kadınların kanında PZP proteininde artış başladığı bulunmuştu. Gebe olmayan bu kadınlarda PZP proteininin kaynağı, beynin dejenere olan bölgelerindeki plaklardı.