Geçmişteki deneyimlerimiz, gelecekte kullanabileceğimiz birçok detayı içerisinde barındırır. Dolayısıyla, bu deneyimleri gerekli zamanlarda hatırlayıp kullanmak üzere saklamamız önemlidir. Hafızamız da, bugün olduğumuz kişiyi oluşturan geçmişteki deneyimlerimizi hatırlamamızı sağlamasıyla, bir referans noktası gibi davranır. Ancak, özellikle yaşlandıkça, hafızamız daha verimsiz çalışacağından bu referans noktalarından gerekli bilgileri çağırmakta zorlanırız.

Hafızanın güçlendirilmesi amacıyla, bazı besin destekleri ya da zihin egzersizleri önerilir. Buna paralel olarak, hafızanın güçlenmesini sağlayabilecek ilaçların geliştirilmesi üzerine girişimler de mevcut. İlgili alanda yapılan ve ACS Chemical Neuroscience’da yayımlanan son çalışmalardan birisinde, hayvan araştırmalarında uzun süreli hafızayı geliştirdiği sonucuna ulaşılan özgün bir bileşik tanımlandı.

Geçtiğimiz 20 yıl içerisinde, farelerde, sıçanlarda ve meyve sineklerinde uzun süreli hafızanın biçimlenmesine sebep olan anahtar moleküler yollar keşfedildi. Örneğin, CREB olarak adlandırılan belirli bir proteinin aktivasyonunun, hafızanın uzun süreli saklanmasında gerekli olduğu ortaya çıktı. Bu bulgunun üzerine giden Alan P. Kaplan ve çalışma arkadaşları, CREB aktivasyonunun dürtülenmesine yardımcı olabilecek bileşikleri bulmak üzerine çalışma yürüttü.

Yaptıkları çalışmalar kapsamında, potansiyel ilaç adaylarında kullanılabilecek binlerce küçük molekül arasından eleme yapan bilim insanları, HT-0411 olarak adlandırılan bir bileşiğin gerçekten de umut vadettiği sonucuna ulaştı. Ancak, HT-0411 üzerinde yapılan ileri testler, bu bileşiğin doğrudan CREB’in aktivasyonuna yol açmadığını da gösterdi.

HT-0411, dopamini modüle eden ve sonunda CREB aracılı gen ifadesine yol açan enzim olan monoamin oksidaz B'yi inhibe ederek, bu aktivasyonda rol alıyordu. Araştırmacılar daha sonra, bu bileşiğin yapısındaki parçalar üzerinde ince düzenlemeler yaparak, bileşiği sıçanlara ve farelere uyguladılar. Bu bileşiğin uygulanmasından sonraki hafıza testlerinde, aday molekülü alan hayvanlar kontrol grubuna göre çok daha yüksek hafıza skorları aldılar. Ayrıca, kaygı seviyesinde meydana gelebilecek değişme gibi herhangi bir davranışsal yan etki işareti gözlemlenmedi.

Bu bileşiği barından ilaçların klinik araştırma aşamaları tamamlanabilirse, yan etkisi olmadan ya da görece tolere edilebilecek yan etkileri olan hafızayı güçlendirebilecek ilaçlar hayatımızda yer alabilir.

---

Kaynak: Unlocking the mysteries of memory — and potentially enhancing it, American Chemical Society, Retrieved from https://www.acs.org/content/acs/en/pressroom/presspacs/2017/acs-presspac-september-27-2017/unlocking-the-mysteries-of-memory-and-potentially-enhancing-it.html

İlgili Makale: Alan P. Kaplan, Terence Keenan, Roderick Scott, Xianbo Zhou, Rusiko Bourchouladze, Andrew J. McRiner, Mark E. Wilson, Darlene Romashko, Regina Miller, Matthew Bletsch, Gary Anderson, Jennifer Stanley, Adia Zhang, Dong Lee, John Nikpur. Identification of 5-(1-Methyl-5-(trifluoromethyl)-1H-pyrazol-3-yl)thiophene-2-Carboxamides as Novel and Selective Monoamine Oxidase B Inhibitors Used to Improve Memory and Cognition. ACS Chemical Neuroscience, 2017; DOI: 10.1021/acschemneuro.7b00282

---